Wiedza o Społeczeństwie 2 (WOS 2) to kontynuacja nauki o społeczeństwie, prawie i polityce rozpoczętej w szkole średniej. To zagłębienie się w mechanizmy funkcjonowania państwa, prawa, gospodarki i kultury. To także analiza współczesnych problemów społecznych i politycznych.
Państwo i Prawo
Państwo to zorganizowana społeczność na określonym terytorium, posiadająca suwerenną władzę. Ta władza tworzy prawo i je egzekwuje. Prawo to zbiór norm prawnych, które regulują zachowanie ludzi w społeczeństwie. Musi być przestrzegane przez wszystkich obywateli. Bez prawa panowałby chaos i anarchia.
Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. Określa zasady ustroju politycznego, prawa i obowiązki obywateli oraz strukturę i kompetencje organów państwa. W Polsce obowiązuje Konstytucja z 1997 roku. Jest ona gwarantem praw i wolności obywatelskich.
System prawny dzieli się na różne gałęzie, np. prawo cywilne, karne, administracyjne, pracy. Prawo cywilne reguluje stosunki między osobami fizycznymi i prawnymi. Prawo karne dotyczy przestępstw i kar za nie. Prawo administracyjne reguluje działalność organów administracji publicznej. Prawo pracy dotyczy stosunków między pracodawcami i pracownikami.
System Polityczny
System polityczny to zbiór instytucji, organizacji i norm, które regulują sprawowanie władzy w państwie. Elementy systemu politycznego to partie polityczne, grupy interesów, media i obywatele. Partie polityczne dążą do zdobycia i utrzymania władzy. Grupy interesów reprezentują interesy określonych grup społecznych lub zawodowych.
W Polsce mamy system parlamentarno-gabinetowy. Oznacza to, że władza ustawodawcza należy do Parlamentu (Sejmu i Senatu). Władza wykonawcza należy do Prezydenta i Rządu. Rząd jest powoływany i odwoływany przez Sejm. Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych.
Wybory są podstawowym elementem demokracji. Obywatele wybierają swoich przedstawicieli do Parlamentu, organów samorządu terytorialnego i Prezydenta. Wybory powinny być powszechne, równe, bezpośrednie i tajne. To gwarantuje, że głos każdego obywatela ma taką samą wagę.
Gospodarka
Gospodarka to system, w którym ludzie produkują, dystrybuują i konsumują dobra i usługi. Istnieją różne systemy gospodarcze, np. gospodarka centralnie planowana i gospodarka rynkowa. W gospodarce centralnie planowanej państwo decyduje o tym, co, jak i dla kogo produkować. W gospodarce rynkowej decyzje podejmowane są przez podmioty gospodarcze w oparciu o mechanizm popytu i podaży.
Polska jest gospodarką rynkową. Podstawą gospodarki rynkowej jest prywatna własność, wolność gospodarcza i konkurencja. Przedsiębiorcy mają prawo prowadzić działalność gospodarczą i konkurować ze sobą. Państwo odgrywa rolę regulatora rynku i dba o przestrzeganie zasad konkurencji.
Inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce. Bezrobocie to sytuacja, w której osoby zdolne do pracy i poszukujące jej nie mogą jej znaleźć. Państwo stara się kontrolować inflację i zmniejszać bezrobocie poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej. Do narzędzi tej polityki należą polityka fiskalna (podatki i wydatki państwa) oraz polityka monetarna (kontrola podaży pieniądza przez bank centralny).
Społeczeństwo
Społeczeństwo to zbiorowość ludzi połączonych więzami społecznymi, zamieszkujących określone terytorium i posiadających wspólną kulturę. Kultura to zbiór wartości, norm, wierzeń, obyczajów i symboli, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Kultura wpływa na zachowanie ludzi i kształtuje ich tożsamość.
W społeczeństwie występują różne grupy społeczne, np. rodziny, grupy zawodowe, grupy etniczne, grupy wyznaniowe. Każda grupa ma swoje własne interesy i wartości. Konflikty między grupami społecznymi są naturalne, ale ważne jest, aby rozwiązywać je w sposób pokojowy i demokratyczny.
Globalizacja to proces integracji gospodarczej, społecznej i kulturowej na skalę światową. Globalizacja ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Z jednej strony zwiększa wymianę handlową, dostęp do informacji i mobilność ludzi. Z drugiej strony może prowadzić do utraty tożsamości kulturowej, wzrostu nierówności społecznych i zagrożeń dla środowiska naturalnego.
Prawa Człowieka
Prawa człowieka to fundamentalne prawa i wolności, które przysługują każdej osobie ze względu na samo bycie człowiekiem. Są one uniwersalne, niezbywalne i nienaruszalne. Prawa człowieka dzielą się na prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Prawa osobiste to np. prawo do życia, wolności osobistej, nietykalności cielesnej. Prawa polityczne to np. prawo do głosowania, wolność słowa, wolność zgromadzeń. Prawa ekonomiczne to np. prawo do pracy, prawo do własności. Prawa socjalne to np. prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do ochrony zdrowia. Prawa kulturalne to np. prawo do edukacji, prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym.
Ochrona praw człowieka jest obowiązkiem państwa. Państwo powinno tworzyć prawo, które gwarantuje przestrzeganie praw człowieka i zapewniać środki do ich egzekwowania. Istnieją również organizacje międzynarodowe, które zajmują się ochroną praw człowieka, np. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Rada Europy.
Aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i politycznym jest ważnym elementem demokracji. Obywatele mają prawo i obowiązek interesować się sprawami publicznymi, wyrażać swoje opinie, brać udział w wyborach i kontrolować władzę. Tylko w ten sposób można zapewnić, że władza będzie sprawowana w interesie społeczeństwa. Wiedza o społeczeństwie, w tym WOS 2, pomaga zrozumieć mechanizmy funkcjonowania państwa i społeczeństwa, co z kolei umożliwia świadome i odpowiedzialne uczestnictwo w życiu publicznym.
