Układ pokarmowy, czyli inaczej trawienny, to system narządów w naszym ciele. Odpowiada on za pobieranie, trawienie, wchłanianie pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek.
Sprawdzian z układu pokarmowego w drugiej klasie gimnazjum, czyli w ósmej klasie szkoły podstawowej, często obejmuje znajomość budowy i funkcji poszczególnych narządów. Ważne jest, aby zrozumieć procesy trawienne zachodzące w każdym odcinku układu pokarmowego.
Budowa układu pokarmowego
Układ pokarmowy to długi przewód. Zaczyna się on jamą ustną, a kończy odbytem. Po drodze znajdują się inne ważne organy.
Jama ustna
Jama ustna jest pierwszym etapem przetwarzania pokarmu. Znajdują się w niej zęby, które rozdrabniają pokarm mechanicznie. Mamy też język, który miesza pokarm ze śliną. Ślina zawiera enzym amylazę ślinową. Amylaza zaczyna trawić skrobię, czyli cukier złożony.
Gardło i przełyk
Po przeżuciu i wymieszaniu ze śliną, pokarm w postaci kęsa trafia do gardła. Gardło łączy jamę ustną z przełykiem. Przełyk to elastyczna rura. Transportuje on pokarm do żołądka dzięki ruchom perystaltycznym.
Żołądek
Żołądek to rozszerzona część przewodu pokarmowego. Tutaj pokarm miesza się z sokiem żołądkowym. Sok żołądkowy zawiera kwas solny oraz pepsynę. Kwas solny zabija bakterie i tworzy kwaśne środowisko. Pepsyna trawi białka.
W żołądku pokarm przybiera formę miazgi pokarmowej. Następnie stopniowo przechodzi do jelita cienkiego.
Jelito cienkie
Jelito cienkie jest najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego. Dzieli się na trzy części: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. W jelicie cienkim zachodzi większość procesów trawienia i wchłaniania składników odżywczych.
Do dwunastnicy uchodzą przewody wyprowadzające z wątroby i trzustki. Wątroba produkuje żółć. Żółć emulguje tłuszcze, czyli rozbija je na mniejsze cząsteczki. Trzustka produkuje sok trzustkowy. Sok trzustkowy zawiera enzymy trawiące białka, tłuszcze i węglowodany. Wchłanianie składników odżywczych zachodzi przez kosmki jelitowe.
Jelito grube
Jelito grube jest krótsze, ale szersze od jelita cienkiego. W jelicie grubym wchłaniana jest głównie woda i sole mineralne. Bakterie jelitowe wspomagają proces trawienia. Tworzą też witaminy, np. witaminę K. Niestrawione resztki pokarmowe są formowane w kał. Kał jest usuwany przez odbyt.
Procesy trawienne
Trawienie pokarmu to złożony proces. Polega na rozkładzie dużych cząsteczek na mniejsze. Dzięki temu organizm może je wchłonąć i wykorzystać. Proces ten można podzielić na kilka etapów.
Trawienie mechaniczne to rozdrabnianie pokarmu. Zachodzi w jamie ustnej i żołądku. Trawienie chemiczne to rozkład pokarmu przez enzymy. Zachodzi w jamie ustnej, żołądku, jelicie cienkim.
Enzymy trawienne
Enzymy to substancje, które przyspieszają reakcje chemiczne. W układzie pokarmowym enzymy rozkładają pokarm na mniejsze cząsteczki. Każdy enzym działa na konkretny rodzaj pokarmu.
- Amylaza rozkłada skrobię na cukry proste.
- Pepsyna rozkłada białka na peptydy.
- Lipaza rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe.
Wchłanianie
Wchłanianie to proces przenikania strawionych składników pokarmowych do krwi i limfy. Zachodzi głównie w jelicie cienkim. Kosmki jelitowe zwiększają powierzchnię wchłaniania.
Przykładowe pytania na sprawdzianie
Na sprawdzianie mogą pojawić się pytania dotyczące budowy i funkcji poszczególnych narządów. Mogą być również pytania o enzymy trawienne i procesy zachodzące w układzie pokarmowym. Oto kilka przykładów:
- Wymień narządy budujące układ pokarmowy.
- Jaką funkcję pełni jama ustna w procesie trawienia?
- Jaki enzym trawi skrobię w jamie ustnej?
- Gdzie zachodzi trawienie białek?
- Jaką rolę pełni wątroba w procesie trawienia?
- Co to są kosmki jelitowe i jaką pełnią funkcję?
Puls życia
Podręcznik "Puls życia" dla klasy ósmej szkoły podstawowej (dawniej 2 gimnazjum) zawiera wszystkie niezbędne informacje dotyczące układu pokarmowego. Uważne przeczytanie i zrozumienie treści z podręcznika oraz notatek z lekcji to klucz do sukcesu na sprawdzianie.
Podsumowanie
Układ pokarmowy to złożony system narządów. Odpowiada za trawienie i wchłanianie pokarmu. Zrozumienie jego budowy i funkcji jest ważne dla zdrowia. Przygotowując się do sprawdzianu, zwróć uwagę na budowę poszczególnych narządów, procesy trawienne oraz enzymy biorące w nich udział.
