Zaczynamy naszą przygodę z trybem rozkazującym w języku niemieckim. To niezwykle przydatna konstrukcja. Służy do wyrażania poleceń, próśb i instrukcji.
Czym jest Tryb Rozkazujący?
Tryb rozkazujący, czyli Imperativ, to forma gramatyczna. Używamy jej do wydawania rozkazów. Możemy też za jej pomocą wyrażać prośby. Jest to jeden z trybów czasownika.
W języku niemieckim Imperativ tworzymy inaczej, w zależności od osoby, do której się zwracamy. Najprościej jest zacząć od formy dla du, czyli "ty". Później omówimy inne formy, np. dla wir (my) i Sie (Pan/Pani/Państwo).
Tworzenie Imperativ dla "du"
Formę Imperativ dla "du" tworzymy, odrzucając końcówkę "-st" od formy Präsens (czas teraźniejszy). Często pomijamy zaimek osobowy "du". Na przykład, dla czasownika "machen" (robić) mamy formę "machst" w Präsens. Odrzucając "-st", otrzymujemy "mach!".
Warto pamiętać o kilku wyjątkach. Jeśli temat czasownika kończy się na "-d", "-t", "-m" lub "-n", dodajemy "-e". Przykładowo, dla czasownika "arbeiten" (pracować), Imperativ to "arbeite!". Dodajemy "-e", żeby ułatwić wymowę.
Kolejny przykład to czasownik "warten" (czekać). W Imperativ otrzymujemy "warte!". Widzimy tutaj podobną zasadę - dodajemy "-e" ze względu na zakończenie tematu czasownika na "-t".
Przykłady Imperativ dla "du"
Oto kilka przykładów użycia Imperativ dla "du". Sei ruhig! (Bądź cicho!). Lern Deutsch! (Ucz się niemieckiego!). Mach das Fenster auf! (Otwórz okno!).
Zauważ, że w każdym z tych przykładów pomijamy zaimek "du". Jest to typowe dla Imperativ w języku niemieckim. Używamy po prostu gołej formy czasownika.
Imperativ dla "ihr"
Forma Imperativ dla "ihr" (wy) jest identyczna z formą Präsens. Po prostu odrzucamy zaimek osobowy "ihr". Na przykład, dla czasownika "spielen" (grać) w Präsens mamy "ihr spielt". W Imperativ będzie to po prostu "spielt!".
To znacznie upraszcza sprawę! Nie musimy wprowadzać żadnych dodatkowych zmian. Wystarczy zapamiętać formę Präsens dla "ihr" i używać jej jako Imperativ.
Przykłady Imperativ dla "ihr"
Spójrzmy na kilka przykładów. Macht die Hausaufgaben! (Zróbcie zadanie domowe!). Esst das Abendessen! (Zjedzcie kolację!). Hört zu! (Słuchajcie!).
Podobnie jak w przypadku "du", zaimek "ihr" jest pomijany. Forma czasownika w Präsens jest wystarczająca, żeby wyrazić rozkaz lub prośbę skierowaną do grupy osób.
Imperativ dla "wir"
Formę Imperativ dla "wir" (my) tworzymy używając formy Präsens. Po formie czasownika dajemy zaimek "wir". Na przykład, dla czasownika "gehen" (iść), mówimy "Gehen wir!" (Chodźmy!).
Zwróć uwagę na inwersję. Czasownik występuje przed zaimkiem osobowym. To charakterystyczne dla formy Imperativ dla "wir". Często używana jest też forma "Lass uns...", np. "Lass uns gehen!" (Chodźmy!).
Przykłady Imperativ dla "wir"
Oto kilka przykładów. Machen wir eine Pause! (Zróbmy przerwę!). Lesen wir das Buch! (Przeczytajmy tę książkę!). Tanzen wir! (Zatańczmy!). Albo: Lass uns tanzen! (Zatańczmy!).
Forma z "Lass uns..." jest bardziej potoczna i naturalna w wielu sytuacjach. Obie formy są poprawne i wyrażają zaproszenie do wspólnego działania.
Imperativ dla "Sie"
Formę Imperativ dla "Sie" (Pan/Pani/Państwo) tworzymy podobnie jak dla "wir". Używamy formy Präsens. Po formie czasownika dajemy zaimek "Sie". Na przykład, dla czasownika "nehmen" (brać), mówimy "Nehmen Sie!" (Proszę wziąć!).
Podobnie jak w przypadku "wir", mamy inwersję. Czasownik występuje przed zaimkiem osobowym "Sie". Ta forma jest formalna i używana w sytuacjach, gdy chcemy okazać szacunek rozmówcy.
Przykłady Imperativ dla "Sie"
Przykłady użycia Imperativ dla "Sie": Setzen Sie sich! (Proszę usiąść!). Hören Sie zu! (Proszę posłuchać!). Warten Sie hier! (Proszę tutaj poczekać!).
Pamiętaj o używaniu formy "Sie" w sytuacjach oficjalnych. Jest to wyraz kultury i szacunku w komunikacji w języku niemieckim.
Czasowniki nieregularne
Niektóre czasowniki nieregularne zmieniają samogłoskę w temacie w Präsens. Te zmiany zachodzą również w Imperativ dla "du". Na przykład, czasownik "essen" (jeść) ma formę "isst" w Präsens. W Imperativ mówimy "iss!".
Kolejny przykład to czasownik "sprechen" (mówić), gdzie mamy formę "sprichst". W Imperativ mówimy "sprich!". Widzimy, że zachodzi zmiana samogłoski "e" na "i".
Dla czasowników, które zmieniają samogłoskę z "a" na "ä" w Präsens, nie ma zmiany w Imperativ dla "du". Na przykład, czasownik "fahren" (jechać) ma formę "fährst" w Präsens. W Imperativ mówimy "fahr!".
Podsumowanie
Podsumowując, tryb rozkazujący w języku niemieckim to ważny element gramatyki. Służy do wyrażania poleceń i próśb. Tworzymy go inaczej w zależności od osoby, do której się zwracamy. Pamiętaj o różnych formach dla "du", "ihr", "wir" i "Sie". Nauka Imperativ to klucz do skutecznej komunikacji w języku niemieckim.
