Sole to związki chemiczne, które odgrywają bardzo ważną rolę w naszym życiu i środowisku. W klasie 8 poznajemy je bliżej. Przyjrzyjmy się im krok po kroku.
Co to są Sole?
Sole to związki chemiczne, które powstają w wyniku reakcji kwasu z zasadą. Mówimy, że zachodzi reakcja neutralizacji. W jej wyniku powstaje sól i woda. Wzór ogólny soli to MexRy, gdzie Me to metal lub grupa amonowa (NH4+), a R to reszta kwasowa.
Reszta kwasowa pochodzi od kwasu, który brał udział w reakcji. Na przykład, jeśli kwasem był kwas solny (HCl), to reszta kwasowa to chlorkowa (Cl-). Metal pochodzi od zasady, która reagowała z kwasem. Przykładowo, jeśli zasadą był wodorotlenek sodu (NaOH), to metalem jest sód (Na+). Ważne jest zrozumienie, że sole są związkami jonowymi, zbudowanymi z kationów (jonów dodatnich) i anionów (jonów ujemnych).
Przykłady Soli
Najbardziej znaną solą jest chlorek sodu (NaCl), czyli sól kuchenna. Używamy jej codziennie do przyprawiania potraw. Powstaje w wyniku reakcji kwasu solnego (HCl) z wodorotlenkiem sodu (NaOH). Innym przykładem jest siarczan(VI) wapnia (CaSO4), który występuje jako gips. Gips wykorzystywany jest w budownictwie i medycynie.
Mamy także azotan(V) potasu (KNO3), który jest składnikiem nawozów sztucznych. Azotan(V) potasu dostarcza roślinom niezbędnego azotu. Jeszcze innym przykładem jest węglan wapnia (CaCO3), który buduje skały wapienne. Węglan wapnia jest również głównym składnikiem kredy.
Nazewnictwo Soli
Nazwa soli składa się z dwóch części: nazwy reszty kwasowej i nazwy metalu. Na przykład, chlorek sodu to sól, w której resztą kwasową jest chlorkowa (od kwasu solnego), a metalem jest sód. Ważne jest, aby znać nazwy popularnych reszt kwasowych, takich jak chlorkowa (Cl-), siarczanowa(VI) (SO42-), azotanowa(V) (NO3-), węglanowa (CO32-) i fosforanowa(V) (PO43-).
Jeśli metal w soli ma więcej niż jedną wartościowość, to po nazwie metalu w nawiasie podaje się jego wartościowość. Na przykład, chlorek żelaza(II) (FeCl2) to sól, w której żelazo ma wartościowość II, a chlorek żelaza(III) (FeCl3) to sól, w której żelazo ma wartościowość III. Trzeba pamiętać o podawaniu wartościowości w nazwach, gdy jest to konieczne, aby uniknąć nieporozumień.
Właściwości Soli
Sole zazwyczaj są ciałami stałymi o budowie krystalicznej. Często dobrze rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory. Roztwory soli przewodzą prąd elektryczny, ponieważ zawierają jony. Temperatura topnienia soli jest zazwyczaj wysoka. Niektóre sole mają charakterystyczny smak, na przykład chlorek sodu (NaCl) jest słony.
Rozpuszczalność soli w wodzie jest różna. Niektóre sole rozpuszczają się bardzo dobrze, inne słabo, a jeszcze inne praktycznie wcale. Rozpuszczalność zależy od temperatury – zazwyczaj im wyższa temperatura, tym lepiej sól się rozpuszcza. Rozpuszczalność soli można sprawdzić w tabelach rozpuszczalności.
Otrzymywanie Soli
Sole można otrzymać różnymi metodami. Najprostsza metoda to reakcja kwasu z zasadą (neutralizacja). Inną metodą jest reakcja metalu z kwasem. Na przykład, żelazo reaguje z kwasem solnym, tworząc chlorek żelaza(II) i wodór. Można także otrzymać sól poprzez reakcję tlenku metalu z kwasem. Przykładowo, tlenek wapnia reaguje z kwasem solnym, tworząc chlorek wapnia i wodę.
Reakcja metalu z niemetalem również prowadzi do powstania soli. Na przykład, sód reaguje z chlorem, tworząc chlorek sodu (sól kuchenną). W laboratorium sole można otrzymywać również poprzez reakcje wymiany, gdzie dwie sole reagują ze sobą, wymieniając jony. Należy pamiętać, że aby reakcja wymiany zaszła, musi wytrącić się osad, wydzielić gaz lub powstać słaby elektrolit.
Zastosowanie Soli
Sole mają bardzo szerokie zastosowanie. Chlorek sodu (sól kuchenna) używany jest w kuchni, przemyśle spożywczym i chemicznym. Węglan wapnia (kreda) wykorzystywany jest w budownictwie i do produkcji papieru. Siarczan(VI) wapnia (gips) stosowany jest w budownictwie i medycynie. Azotan(V) potasu (saletra potasowa) używany jest jako nawóz sztuczny.
Sole znajdują zastosowanie także w przemyśle farmaceutycznym. Wiele leków zawiera sole. Ponadto, sole są wykorzystywane w laboratoriach chemicznych do przeprowadzania reakcji chemicznych i analiz. Roztwory soli znajdują zastosowanie w medycynie jako roztwory fizjologiczne.
Podsumowanie
Sole to związki chemiczne o szerokim zastosowaniu. Powstają w wyniku reakcji kwasów z zasadami (neutralizacji). Znamy wiele przykładów soli, takich jak chlorek sodu, siarczan(VI) wapnia i azotan(V) potasu. Sole mają charakterystyczne właściwości fizyczne i chemiczne. Znajomość soli jest bardzo ważna w chemii i w życiu codziennym.
