Witaj! Przygotowujesz się do testu z WOS (Wiedzy o Społeczeństwie) z Nowej Ery? Świetnie! Ten przewodnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę i powtórzyć najważniejsze zagadnienia. Pamiętaj, dasz radę!
I. Społeczeństwo i Kultura
Co to jest społeczeństwo? To grupa ludzi, która żyje razem i ma wspólne cele. Mają też wspólne wartości i zasady. Pamiętaj o tym.
Kultura to wszystko, co stworzył człowiek. Zarówno materialne rzeczy, jak domy i ubrania, jak i niematerialne, jak wierzenia i język. Kultura nas kształtuje.
Socjalizacja to proces, w którym uczymy się funkcjonować w społeczeństwie. Uczymy się zasad i norm. Rodzina i szkoła odgrywają tu kluczową rolę.
Zastanów się, jakie elementy kultury są dla Ciebie najważniejsze? Jak socjalizacja wpłynęła na Ciebie?
a. Grupy Społeczne
Grupa społeczna to zbiór osób, które mają wspólny cel i wzajemnie na siebie wpływają. Może to być rodzina, klasa szkolna, grupa przyjaciół.
Rozróżniamy grupy pierwotne (małe, bliskie relacje) i grupy wtórne (większe, relacje bardziej formalne). Pomyśl o przykładach.
Role społeczne to zachowania, które są oczekiwane od nas w danej sytuacji. Na przykład, rola ucznia, rodzica, przyjaciela.
Jakie role społeczne pełnisz na co dzień? Czy zawsze zachowujesz się tak samo w każdej grupie?
b. Normy i Wartości
Normy społeczne to zasady, które mówią, jak powinniśmy się zachowywać. Są niepisane, ale ważne. Na przykład, ustępowanie miejsca starszym osobom.
Wartości to to, co uważamy za ważne i dobre. Na przykład, sprawiedliwość, uczciwość, szacunek.
Prawo to zbiór norm prawnych, ustanowionych przez państwo. Za ich nieprzestrzeganie grożą sankcje.
Pamiętaj, że łamanie norm społecznych może prowadzić do ostracyzmu. Łamanie prawa wiąże się z karą.
II. Państwo i Prawo
Państwo to organizacja, która ma władzę na danym terytorium. Ma też monopol na stosowanie przemocy. Zapewnia bezpieczeństwo i porządek.
Suwerenność oznacza, że państwo ma najwyższą władzę na swoim terytorium i nie podlega innym państwom.
Konstytucja to najważniejszy akt prawny w państwie. Określa zasady ustroju państwa, prawa i obowiązki obywateli.
W Polsce obowiązuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. Sprawdź, co w niej jest najważniejsze.
a. Formy Państwa
Rozróżniamy różne formy państwa. Na przykład, monarchia i republika.
Monarchia to forma państwa, w której władza jest dziedziczna. Republika to forma państwa, w której władza jest wybierana.
Demokracja to forma państwa, w której władza należy do ludu. Obywatele mają wpływ na rządy poprzez wybory i referenda.
Polska jest republiką demokratyczną. Pamiętaj o tym!
b. Prawo i Jego Źródła
Prawo to zbiór norm prawnych, ustanowionych i chronionych przez państwo. Musi być przestrzegane przez wszystkich.
Źródła prawa w Polsce to: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego.
Kodeksy to zbiory przepisów prawnych, regulujące daną dziedzinę prawa. Na przykład, Kodeks Cywilny, Kodeks Karny.
Zwróć uwagę na hierarchię źródeł prawa. Konstytucja jest najważniejsza.
III. Polityka i Życie Publiczne
Polityka to działalność związana z sprawowaniem władzy w państwie. Obejmuje podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów społecznych.
Władza to możliwość wpływania na zachowanie innych ludzi. W państwie władza jest podzielona na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Partie polityczne to organizacje, które dążą do zdobycia i utrzymania władzy. Mają swoje programy i ideologie.
Jakie znasz partie polityczne w Polsce? Co je różni?
a. Wybory
Wybory to sposób wybierania przedstawicieli do władzy. Są podstawą demokracji.
W Polsce mamy wybory: prezydenckie, parlamentarne, samorządowe, do Parlamentu Europejskiego.
Czynne prawo wyborcze to prawo do głosowania. Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania.
Pamiętaj, że udział w wyborach to nasz obowiązek obywatelski.
b. Organizacje Pozarządowe
Organizacje pozarządowe (NGO) to organizacje, które działają niezależnie od rządu. Zajmują się różnymi sprawami społecznymi.
Przykładami NGO są: fundacje, stowarzyszenia, inne organizacje społeczne.
NGO odgrywają ważną rolę w społeczeństwie obywatelskim. Angażują się w działalność charytatywną, edukacyjną i ekologiczną.
Jakie znasz organizacje pozarządowe działające w Twojej okolicy? Czy chciałbyś się w nie zaangażować?
Podsumowanie
Pamiętaj! Kluczowe pojęcia to: społeczeństwo, kultura, państwo, prawo, polityka. Zwróć uwagę na formy państwa, źródła prawa i rodzaje wyborów.
Powodzenia na teście! Jesteś dobrze przygotowany/a. Pamiętaj, żeby dokładnie czytać pytania i nie stresować się. Dasz radę!
