Hej ósmoklasiści! Gotowi, żeby zmierzyć się z Działem 4? Wiem, że materiału jest sporo, ale spokojnie, razem to ogarniemy! Ten przewodnik pomoże Wam usystematyzować wiedzę i poczuć się pewniej przed sprawdzianem. Do dzieła!
1. Świat w okresie międzywojennym: Powtórka z historii
Pamiętajcie, okres międzywojenny to czas pomiędzy zakończeniem I wojny światowej (1918) a wybuchem II wojny światowej (1939). To zaledwie 21 lat! Dużo się wtedy działo.
1.1. Skutki I wojny światowej
Ważne, żebyście wiedzieli, jakie były główne konsekwencje I wojny światowej:
- Straty ludzkie: Ogromna liczba ofiar, zarówno żołnierzy, jak i cywilów.
- Zmiany polityczne: Upadek imperiów (np. Austro-Węgier, Rosji), powstanie nowych państw (np. Polski, Czechosłowacji).
- Kryzys gospodarczy: Zniszczenia wojenne, inflacja, bezrobocie.
- Nastroje społeczne: Rozczarowanie wojną, dążenie do pokoju, ale też radykalizacja nastrojów.
Zwróćcie uwagę na Traktat Wersalski (1919) – ustalił on nowy porządek w Europie po wojnie i nałożył surowe restrykcje na Niemcy.
1.2. Nowe ideologie i ruchy polityczne
W okresie międzywojennym narodziły się lub zyskały na znaczeniu różne ideologie:
- Komunizm: Rozwijał się w Związku Radzieckim, dążył do rewolucji i wprowadzenia społeczeństwa bezklasowego. Pamiętajcie o Włodzimierzu Leninie i Józefie Stalinie.
- Faszyzm: Powstał we Włoszech pod wodzą Benito Mussoliniego. Charakteryzował się nacjonalizmem, kultem państwa i silną władzą wodza.
- Nazizm: Rozwinął się w Niemczech pod wodzą Adolfa Hitlera. Był rasistowski, antysemicki i dążył do ekspansji terytorialnej.
- Autorytaryzm: System polityczny, w którym władza skupiona jest w rękach jednej osoby lub grupy osób, a prawa obywatelskie są ograniczone. Przykłady: Polska po przewrocie majowym (Józef Piłsudski), Węgry (Miklos Horthy).
Zastanówcie się, jakie były przyczyny popularności tych ideologii. Pamiętajcie o kryzysie gospodarczym, poczuciu upokorzenia po wojnie i braku stabilności politycznej.
2. Polska w okresie międzywojennym: Odrodzenie i wyzwania
2.1. Trudne początki
Odrodzona Polska stanęła przed wieloma wyzwaniami:
- Scalenie ziem: Po ponad 120 latach zaborów, trzeba było zjednoczyć ziemie z różnych zaborów i stworzyć jeden organizm państwowy.
- Problemy gospodarcze: Zniszczenia wojenne, brak infrastruktury, inflacja.
- Kwestie mniejszości narodowych: W Polsce mieszkało wiele mniejszości narodowych (np. Ukraińcy, Białorusini, Żydzi), co stwarzało problemy społeczne i polityczne.
2.2. Życie polityczne
Ważne wydarzenia i postacie:
- Konstytucja marcowa (1921): Wprowadziła system parlamentarny w Polsce.
- Przewrót majowy (1926): Józef Piłsudski obalił rząd i wprowadził system autorytarny (sanacja).
- Konstytucja kwietniowa (1935): Wzmocniła władzę prezydenta.
2.3. Gospodarka i kultura
Mimo trudności, Polska rozwijała się gospodarczo i kulturalnie:
- Budowa Gdyni: Ważny port morski, symbol nowoczesności.
- Centralny Okręg Przemysłowy (COP): Inwestycje w przemysł zbrojeniowy i ciężki.
- Rozwój kultury: Literatura (np. Julian Tuwim, Witold Gombrowicz), sztuka (np. Stanisław Ignacy Witkiewicz), film (np. Eugeniusz Bodo).
3. Świat na krawędzi: Przyczyny i skutki kryzysu lat 30.
3.1. Wielki Kryzys
Wielki Kryzys rozpoczął się w 1929 roku krachem na giełdzie w Nowym Jorku. Miał on ogromne konsekwencje dla całego świata:
- Spadek produkcji: Zamknięcie fabryk, wzrost bezrobocia.
- Bankructwa banków: Utrata oszczędności przez ludzi.
- Spadek cen: Deflacja.
- Interwencjonizm państwowy: Rządy zaczęły interweniować w gospodarkę, aby złagodzić skutki kryzysu (np. New Deal w USA).
3.2. Nastroje społeczne i polityczne
Kryzys doprowadził do radykalizacji nastrojów społecznych i wzmocnienia ruchów ekstremistycznych. W wielu krajach ludzie stracili wiarę w demokrację i zaczęli popierać autorytarne rozwiązania.
4. Przygotowania do wojny: Ekspansja i konflikty
4.1. Ekspansja państw totalitarnych
Niemcy, Włochy i Japonia dążyły do ekspansji terytorialnej i zmiany istniejącego porządku międzynarodowego.
- Niemcy: Anszlus Austrii (1938), zajęcie Czechosłowacji (1939).
- Włochy: Agresja na Etiopię (1935).
- Japonia: Agresja na Chiny (1931).
4.2. Polityka ustępstw
Wielka Brytania i Francja prowadziły politykę ustępstw wobec Niemiec (appeasement), licząc na uniknięcie wojny. Okazało się to jednak błędem.
4.3. Pakt Ribbentrop-Mołotow
Podpisany w sierpniu 1939 roku pakt między Niemcami a Związkiem Radzieckim był faktycznie paktem o nieagresji, ale zawierał tajny protokół dotyczący podziału Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski.
Podsumowanie
Gratulacje! Dotarliście do końca! Pamiętajcie o kilku kluczowych kwestiach:
- Okres międzywojenny to czas wielkich zmian politycznych, społecznych i gospodarczych.
- I wojna światowa i Wielki Kryzys miały ogromny wpływ na rozwój sytuacji w świecie.
- Ważne są ideologie takie jak komunizm, faszyzm i nazizm.
- Polska odzyskała niepodległość, ale musiała zmierzyć się z wieloma wyzwaniami.
- Ekspansja państw totalitarnych doprowadziła do wybuchu II wojny światowej.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was! Pamiętajcie, że kluczem do sukcesu jest regularna nauka i powtarzanie materiału. Dacie radę!
