Witajcie, piątoklasiści! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z przyrody, dział 3. Ten dział dotyczy różnorodności krajobrazów w Polsce. Zrozumienie tego materiału będzie łatwiejsze, jeśli użyjemy wyobraźni i skojarzeń.
Krajobraz: Co to takiego?
Wyobraź sobie obraz. Co widzisz? Góry? Jeziora? A może lasy? Krajobraz to wszystko, co widzisz dookoła siebie na danym terenie. To taka wielka panorama, na którą składają się elementy przyrodnicze i te stworzone przez człowieka.
Elementy przyrodnicze to góry, rzeki, jeziora, lasy, pola. Elementy stworzone przez człowieka to miasta, wsie, drogi, mosty, pola uprawne. Wszystko to razem tworzy krajobraz.
Rodzaje krajobrazów
Polska jest bardzo różnorodna. Mamy różne typy krajobrazów. Każdy jest wyjątkowy.
Krajobraz górski. Pomyśl o Tatrach lub Karkonoszach. Wysokie szczyty, strome zbocza, doliny. To kraina orłów i kozic. Rzeki płyną szybko i bystro. Zimą wszystko pokrywa śnieg.
Wyobraź sobie piramidę. To góra! Teraz pomaluj ją na zielono i dodaj białe czapy na szczycie. To krajobraz górski latem i zimą.
Krajobraz wyżynny. Pomyśl o Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Wzgórza, skałki, jaskinie. To kraina zamków i skałek wapiennych. Gleby są tu mniej żyzne niż na nizinach.
Wyobraź sobie falujący koc. To krajobraz wyżynny. Dodaj tu i tam skałki jak klocki LEGO.
Krajobraz nizinny. Pomyśl o Mazowszu lub Wielkopolsce. Rozległe pola, łąki, lasy. To kraina bocianów i żurawi. Rzeki płyną wolno i leniwie. Gleby są tu bardzo żyzne.
Wyobraź sobie stół. To krajobraz nizinny. Połóż na nim zielony obrus (pola) i niebieską wstążkę (rzeka).
Krajobraz pojezierny. Pomyśl o Mazurach. Jeziora, lasy, wzgórza morenowe. To kraina żeglarzy i wędkarzy. Woda jest wszędzie! Powstał po ustąpieniu lodowca.
Wyobraź sobie niebieskie plamy na zielonej mapie. To krajobraz pojezierny. Połącz te plamy krętymi rzeczkami.
Krajobraz nadmorski. Pomyśl o Bałtyku. Morze, plaże, wydmy, klify. To kraina mew i rybaków. Słone powietrze i szum fal.
Wyobraź sobie piaskownicę. Z jednej strony wlej wodę (morze), a z drugiej usyp górkę (wydma). To krajobraz nadmorski.
Jak powstają krajobrazy?
Krajobrazy nie są statyczne. Zmieniają się. Na ich kształt wpływają różne czynniki. Siły przyrody, takie jak wiatr, woda, lód, słońce. Także działalność człowieka, np. budowa miast, dróg, kopalni.
Wyobraź sobie rzekę. Erozja rzeczna powoli drąży koryto. Rzeka zmienia swój bieg. Tak woda kształtuje krajobraz.
Pomyśl o wietrze. Wiatr przenosi piasek, tworząc wydmy. Tak wiatr kształtuje krajobraz nadmorski.
Popatrz na pole. Rolnik uprawia ziemię, sadzi rośliny. Tak człowiek kształtuje krajobraz rolniczy.
Ochrona krajobrazu
Krajobrazy są cenne. Musimy je chronić. Dlaczego? Bo są piękne, bo żyją tam rośliny i zwierzęta, bo stanowią nasze dziedzictwo.
Jak chronić krajobrazy? Tworzyć parki narodowe i parki krajobrazowe. To obszary, gdzie przyroda jest szczególnie chroniona.
Pomyśl o ogrodzeniu wokół parku. To ochrona przed zanieczyszczeniami i nadmierną ingerencją człowieka.
Ograniczać budowę domów w górach i nad morzem. Segregować śmieci. Dbać o czystość wód i powietrza. To wszystko pomaga chronić krajobrazy.
Wyobraź sobie czystą rzekę. To efekt naszych działań na rzecz ochrony środowiska. Każdy może pomóc!
Przykłady krajobrazów w Polsce
Tatry – krajobraz wysokogórski. Najwyższy szczyt: Rysy.
Mazury – krajobraz pojezierny. Tysiące jezior, lasy i wzgórza.
Pustynia Błędowska – krajobraz… pustynny! (choć to nie jest prawdziwa pustynia).
Białowieski Park Narodowy – krajobraz leśny. Ostatni fragment Puszczy Białowieskiej.
Wybrzeże Bałtyku – krajobraz nadmorski. Plaże, wydmy i klify.
Pamiętaj! Każdy krajobraz jest unikalny i ważny. Uczmy się o nich i dbajmy o nie!
Teraz jesteś gotowy na sprawdzian! Powodzenia!
