Hej Ósmoklasisto! Gotowy na podróż po pierwszym dziale biologii? Zanurzmy się w fascynujący świat komórki!
Komórka to jak małe miasto.
Budowa Komórki - Miasto w Mikroskali
Wyobraź sobie ruchliwe miasto. Ma swoje granice, centrum dowodzenia i fabryki produkujące wszystko, co potrzebne. Komórka jest podobna!
Błona Komórkowa – Miejskie Mury
Błona komórkowa to jak mur otaczający miasto.
Oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.
Kontroluje, co wchodzi i wychodzi. Jak strażnicy na bramie miejskiej!
Wyobraź sobie błonę jako bramę. Bramy są selektywne. Nie wpuszczają każdego. Błona komórkowa działa tak samo.
Jest zbudowana z lipidów (tłuszczy) i białek.
Lipidy tworzą podwójną warstwę. Białka działają jak kanały transportowe i receptory.
Cytoplazma – Rynek Miejski
Cytoplazma to płyn wypełniający komórkę. To jak rynek miejski.
Zawiera wodę, sole mineralne i różne substancje odżywcze.
W cytoplazmie zawieszone są organelle komórkowe.
Organelle to jak małe fabryki, warsztaty i centra administracyjne na rynku!
Jądro Komórkowe – Ratusz
Jądro komórkowe to najważniejsza organella.
To jak ratusz.
Kontroluje wszystkie procesy zachodzące w komórce.
Zawiera DNA, czyli materiał genetyczny. DNA to jak archiwum miejskie. Zawiera wszystkie instrukcje dotyczące funkcjonowania komórki.
DNA ma postać chromosomów. Chromosomy stają się widoczne podczas podziału komórki.
Jądro otoczone jest błoną jądrową. Błona jądrowa ma pory, przez które substancje wchodzą i wychodzą z jądra.
Mitochondria – Elektrownie
Mitochondria to "elektrownie" komórki.
Produkują energię w procesie oddychania komórkowego.
Energia przechowywana jest w postaci ATP.
Wyobraź sobie, że mitochondria spalają "paliwo" (glukozę) aby wytworzyć energię potrzebną komórce.
Mitochondria mają dwie błony.
Rybosomy – Fabryki Białek
Rybosomy to "fabryki białek".
Białka są niezbędne do funkcjonowania komórki. Białka budują komórkę i katalizują reakcje chemiczne.
Rybosomy znajdują się w cytoplazmie i na siateczce śródplazmatycznej.
Siateczka Śródplazmatyczna – Sieć Dróg
Siateczka śródplazmatyczna (ER) to sieć błon w komórce.
To jak sieć dróg w mieście.
Służy do transportu substancji w komórce.
Wyróżniamy siateczkę śródplazmatyczną szorstką (z rybosomami) i siateczkę śródplazmatyczną gładką (bez rybosomów).
Siateczka szorstka bierze udział w syntezie białek. Siateczka gładka bierze udział w syntezie lipidów i detoksykacji.
Aparat Golgiego – Poczta
Aparat Golgiego to "poczta" komórki.
Modyfikuje, sortuje i pakuje białka i lipidy.
Wysyła je do różnych miejsc w komórce lub poza nią.
Lizosomy – Służby Porządkowe
Lizosomy to "służby porządkowe" komórki.
Zawierają enzymy trawiące zużyte elementy komórki.
Rozkładają również substancje obce, które dostały się do komórki.
Sprzątają i usuwają odpady.
Rodzaje Komórek
Mamy dwa główne typy komórek: prokariotyczne i eukariotyczne.
Komórka Prokariotyczna – Mała Wioska
Komórka prokariotyczna to prostsza komórka. Jak mała wioska.
Nie ma jądra komórkowego. DNA znajduje się w cytoplazmie.
Bakterie to przykład komórek prokariotycznych.
Są zazwyczaj mniejsze niż komórki eukariotyczne.
Komórka Eukariotyczna – Duże Miasto
Komórka eukariotyczna jest bardziej skomplikowana. Jak duże miasto.
Ma jądro komórkowe i organelle.
Komórki roślinne, zwierzęce i grzybowe są eukariotyczne.
Są zazwyczaj większe niż komórki prokariotyczne.
Różnice Między Komórką Roślinną a Zwierzęcą
Komórki roślinne i zwierzęce to komórki eukariotyczne, ale mają pewne różnice.
Komórka Roślinna
Komórka roślinna ma:
- Ścianę komórkową (zbudowaną z celulozy). To dodatkowe "mury obronne" miasta!
- Chloroplasty (do fotosyntezy). To "panele słoneczne" wytwarzające energię.
- Wakuolę centralną (magazyn wody i substancji). To "zbiornik wodny" miasta.
Komórka Zwierzęca
Komórka zwierzęca nie ma:
- Ściany komórkowej.
- Chloroplastów.
- Wakuoli centralnej (lub małe wakuole).
Komórka zwierzęca ma centriole, które biorą udział w podziale komórki.
Podsumowanie
Pamiętaj! Komórka to podstawowa jednostka życia.
Zrozumienie budowy i funkcji komórki jest kluczowe do dalszej nauki biologii!
Powodzenia na teście!
