Witajcie siódmoklasiści! Przygotujcie się na podróż po Dziale 5 z biologii.
Zajmiemy się organizmami i ich środowiskiem. Gotowi?
Ekosystem: Dom dla wielu
Pomyśl o ekosystemie jak o wielkim mieszkaniu. Mieszkają tam różne rodziny – rośliny, zwierzęta, grzyby i bakterie. Każda z nich ma swoje zadanie i potrzebuje innych rzeczy, żeby przetrwać.
Wyobraź sobie las. Mamy wysokie drzewa (jak wieżowce!), małe krzewy (domki jednorodzinne!) i trawę (małe ogródki!).
W lesie żyją też różne zwierzęta. Wiewiórki biegają po drzewach, dzięcioły stukają w korę, a sarny pasą się na łące.
Ekosystem to całość – rośliny, zwierzęta i to, co ich otacza (woda, gleba, powietrze).
Składniki ekosystemu: Żywe i nieożywione
Ekosystem składa się z dwóch głównych części.
Składniki biotyczne, czyli żywe. To wszystkie organizmy: rośliny, zwierzęta, grzyby i bakterie. Pomyśl o nich jak o mieszkańcach naszego mieszkania.
Składniki abiotyczne, czyli nieożywione. To woda, światło słoneczne, gleba, temperatura i powietrze. To jak ściany, okna i ogrzewanie naszego mieszkania. Bez nich mieszkanie nie byłoby przytulne!
Rośliny potrzebują światła słonecznego do fotosyntezy. Zwierzęta potrzebują wody do picia. Wszystkie organizmy potrzebują odpowiedniej temperatury, żeby przetrwać.
Wyobraź sobie akwarium. Ryby, rośliny wodne i ślimaki to składniki biotyczne. Woda, żwir na dnie i lampa oświetlająca akwarium to składniki abiotyczne.
Łańcuch pokarmowy: Kto kogo zjada?
Łańcuch pokarmowy to pokazanie, kto kogo zjada w ekosystemie. To jak domino – jeden element wpływa na kolejny.
Zaczynamy od producentów. To rośliny. One same wytwarzają pokarm dzięki fotosyntezie. Są jak kucharze w restauracji, sami produkują jedzenie!
Potem mamy konsumentów. To zwierzęta. One jedzą rośliny lub inne zwierzęta. Są jak goście w restauracji, jedzą to, co zostało przygotowane.
Konsumenci dzielą się na różne poziomy. Są roślinożercy (jedzą rośliny), mięsożercy (jedzą mięso) i wszystkożercy (jedzą rośliny i mięso).
Na końcu łańcucha pokarmowego są destruenci. To bakterie i grzyby. One rozkładają martwe organizmy i resztki. Są jak sprzątacze, dbają o czystość w ekosystemie.
Przykład łańcucha pokarmowego: trawa -> konik polny -> żaba -> bocian.
Trawa (producent) jest zjadana przez konika polnego (roślinożerca). Konika polnego zjada żaba (mięsożerca), a żabę zjada bocian (mięsożerca).
Pamiętaj! Energia przechodzi z jednego organizmu na drugi w łańcuchu pokarmowym.
Piramida ekologiczna: Kto jest ważniejszy?
Piramida ekologiczna to graficzne przedstawienie ilości organizmów na każdym poziomie troficznym (w łańcuchu pokarmowym). Przypomina piramidę, bo na dole jest najwięcej producentów, a na górze najmniej drapieżników.
Pomyśl o niej jak o torcie. Największa warstwa na dole to ciasto (producenci). Potem jest warstwa kremu (roślinożercy), a na samej górze wisienka (drapieżniki).
Dlaczego tak jest? Bo energia jest tracona na każdym poziomie. Roślinożerca zjada roślinę, ale nie wykorzystuje całej jej energii. Część zużywa na oddychanie, poruszanie się i inne czynności.
Dlatego mięsożerca, który zjada roślinożercę, dostaje jeszcze mniej energii. Dlatego na górze piramidy jest najmniej drapieżników – energia nie wystarczyłaby dla większej liczby.
Wyobraź sobie, że masz 100 kg trawy. Zjedzą ją koniki polne, ale nie przybędzie im 100 kg. Przybędzie im np. 10 kg. Te 10 kg zjedzą żaby, ale im przybędzie np. tylko 1 kg. Ten 1 kg zje bocian i jemu przybędzie tylko 0,1 kg.
Adaptacje: Jak organizmy radzą sobie w środowisku
Adaptacje to cechy, które pomagają organizmom przetrwać w danym środowisku. To jak specjalne narzędzia, które ułatwiają im życie.
Na przykład, kaktus ma grube, mięsiste łodygi, w których gromadzi wodę. To adaptacja do życia na pustyni, gdzie jest mało wody.
Ryby mają opływowy kształt ciała i płetwy, które ułatwiają im pływanie. To adaptacja do życia w wodzie.
Niedźwiedzie polarne mają grubą warstwę tłuszczu i białe futro. To adaptacje do życia w zimnym klimacie Arktyki.
Pomyśl o ptakach. Różne ptaki mają różne dzioby, dostosowane do jedzenia różnych pokarmów. Dzięcioł ma mocny dziób do kucia w drewnie, a koliber ma długi, cienki dziób do wysysania nektaru z kwiatów.
Podsumowując: Adaptacje to cechy, które pomagają organizmom przetrwać i rozmnażać się w określonym środowisku.
Powodzenia na sprawdzianie!
