Cześć! Zajmiemy się teraz działem 1 z biologii dla klasy 7. Będzie to dotyczyć podstaw biologii, komórki i życia.
Podstawy Biologii
Biologia to nauka o życiu. Bada organizmy żywe, ich budowę, funkcje, rozwój i ewolucję. Czyli wszystko co żyje: rośliny, zwierzęta, grzyby, bakterie, wirusy.
Żeby coś uznać za żywe, musi spełniać pewne cechy. Należą do nich: budowa komórkowa, odżywianie się, oddychanie, wydalanie, ruch, wzrost i rozwój, rozmnażanie się, reagowanie na bodźce i homeostaza. Postaram się je pokrótce objaśnić.
Budowa komórkowa oznacza, że każdy organizm żywy zbudowany jest z jednej lub wielu komórek. Pomyśl o klockach LEGO – komórki są jak te klocki, z których buduje się większe i bardziej skomplikowane konstrukcje, czyli organizmy.
Odżywianie się to pobieranie pokarmu. Rośliny same wytwarzają pokarm w procesie fotosyntezy. Zwierzęta natomiast muszą go zdobywać, jedząc inne organizmy. Każdy organizm potrzebuje energii do życia.
Oddychanie to proces, w którym organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla. Tlen jest potrzebny do uwalniania energii z pokarmu. To jak silnik w samochodzie – potrzebuje paliwa (pokarmu) i tlenu, żeby działać.
Wydalanie to usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Organizm pozbywa się tego, co mu niepotrzebne, np. mocz, pot, dwutlenek węgla.
Ruch to zdolność do przemieszczania się. Niektóre organizmy poruszają się aktywnie (bieganie, pływanie), inne pasywnie (przenoszone przez wiatr, wodę). Nawet rośliny wykonują ruchy, np. obracają się w kierunku słońca.
Wzrost i rozwój to powiększanie się organizmu i nabywanie nowych cech. Dziecko rośnie i uczy się chodzić, mówić. Nasionko kiełkuje i wyrasta na roślinę.
Rozmnażanie się to zdolność do wydawania potomstwa. Dzięki temu gatunki mogą przetrwać. Rozmnażanie może być płciowe (potomstwo powstaje z połączenia komórek rozrodczych) lub bezpłciowe (potomstwo powstaje z jednego rodzica).
Reagowanie na bodźce to odpowiadanie na zmiany w otoczeniu. Czujesz, że jest ci zimno, więc zakładasz kurtkę. Roślina obraca się w stronę światła. To reakcja na bodźce.
Homeostaza to zdolność do utrzymywania stałych warunków wewnętrznych. Temperatura ciała człowieka jest mniej więcej stała, niezależnie od tego, czy jest zimno, czy ciepło. To przykład homeostazy.
Komórka – Podstawowa Jednostka Życia
Komórka to podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna organizmów żywych. To jak cegła, z której buduje się dom. Niektóre organizmy, jak bakterie, składają się tylko z jednej komórki (organizmy jednokomórkowe). Inne, jak my, składają się z wielu komórek (organizmy wielokomórkowe).
Każda komórka składa się z kilku podstawowych elementów. Najważniejsze z nich to: błona komórkowa, cytoplazma i jądro komórkowe (u komórek eukariotycznych).
Błona komórkowa to zewnętrzna powłoka komórki. Oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego i kontroluje, co wchodzi i wychodzi z komórki. Możesz to porównać do skóry, która chroni nasze ciało.
Cytoplazma to galaretowata substancja wypełniająca wnętrze komórki. W cytoplazmie znajdują się organella komórkowe. Wyobraź sobie, że cytoplazma to woda w akwarium, a organella to rybki i roślinki.
Jądro komórkowe to centrum dowodzenia komórki. Zawiera DNA, czyli materiał genetyczny, który kontroluje wszystkie procesy zachodzące w komórce. Jądro to jak mózg komórki.
Rodzaje Komórek
Istnieją dwa główne rodzaje komórek: prokariotyczne i eukariotyczne.
Komórki prokariotyczne są prostsze i mniejsze. Nie mają jądra komórkowego. DNA znajduje się bezpośrednio w cytoplazmie. Przykładem organizmów zbudowanych z komórek prokariotycznych są bakterie.
Komórki eukariotyczne są bardziej skomplikowane i większe. Mają jądro komórkowe, w którym znajduje się DNA. Mają również inne organella, takie jak mitochondria i retikulum endoplazmatyczne. Komórki eukariotyczne budują organizmy takie jak rośliny, zwierzęta, grzyby i protisty.
Organella Komórkowe
Organella to struktury znajdujące się wewnątrz komórki eukariotycznej. Każda organella pełni określoną funkcję.
Mitochondria to "elektrownie" komórki. W nich zachodzi oddychanie komórkowe, czyli proces uwalniania energii z pokarmu. Możesz je porównać do baterii, które zasilają komórkę.
Chloroplasty występują tylko w komórkach roślinnych. W nich zachodzi fotosynteza, czyli proces wytwarzania pokarmu z dwutlenku węgla i wody przy udziale światła słonecznego.
Rybosomy to "fabryki" białek. W nich powstają białka, które są niezbędne do funkcjonowania komórki.
Retikulum endoplazmatyczne to sieć błon w cytoplazmie. Służy do transportu substancji w komórce i do syntezy białek i lipidów.
Aparat Golgiego to organella, która modyfikuje, sortuje i pakuje białka i lipidy. Następnie wysyła je do odpowiednich miejsc w komórce lub poza nią.
Lizosomy to "centra recyklingu" komórki. Zawierają enzymy, które rozkładają zużyte organella i inne substancje.
Wakuole to pęcherzyki wypełnione wodą i substancjami odżywczymi. U roślin pełnią ważną rolę w utrzymaniu turgoru, czyli jędrności komórki.
Podsumowanie
Biologia to nauka o życiu. Żeby coś uznać za żywe, musi spełniać określone cechy, takie jak budowa komórkowa, odżywianie się, oddychanie i rozmnażanie. Komórka to podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna organizmów żywych. Istnieją dwa główne rodzaje komórek: prokariotyczne i eukariotyczne. Komórki eukariotyczne zawierają organella, które pełnią określone funkcje.
Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci zrozumieć podstawy biologii i budowę komórki. Powodzenia na teście!
