Hej! Gotowi na powtórkę z biologii? Dziś zajmiemy się stawonogami, a konkretnie materiałem dla klasy 6. To grupa zwierząt fascynująca i bardzo liczna, więc warto ją dobrze poznać.
Zacznijmy od podstaw. Co to właściwie są te stawonogi? Nazwa pochodzi od słów "staw" i "noga". Oznacza to, że zwierzęta te posiadają odnóża połączone stawami. My też mamy stawy w kolanach czy łokciach!
Czym charakteryzują się stawonogi?
Stawonogi to bardzo zróżnicowana grupa zwierząt. Znajdziemy je praktycznie wszędzie: w wodzie, na lądzie, a nawet w powietrzu. Ale łączy je kilka podstawowych cech.
Cechy charakterystyczne stawonogów:
1. Segmentowane ciało: Ciało stawonogów składa się z segmentów, czyli jakby z powtarzających się części. U niektórych segmentacja jest bardzo wyraźna, u innych mniej.
2. Pancerz chitynowy: Ciało stawonogów pokryte jest twardym pancerzem zbudowanym z chityny. Ten pancerz chroni je przed urazami i utratą wody. Pomyśl o skorupie kraba lub pancerzyku chrząszcza.
3. Odnóża połączone stawami: Jak już wspomnieliśmy, odnóża stawonogów są połączone stawami. Dzięki temu mogą się sprawnie poruszać. Liczba odnóży jest różna w zależności od grupy stawonogów.
4. Otwarty układ krwionośny: Krew stawonogów nie krąży w zamkniętych naczyniach krwionośnych, jak u nas. Wylewa się do jamy ciała, obmywając narządy.
5. Układ nerwowy: Składa się ze zwojów nerwowych połączonych ze sobą. To taki "sznur nerwowy".
Podział Stawonogów
Stawonogi dzielimy na kilka głównych grup. Dla klasy 6 najważniejsze są:
1. Skorupiaki (Crustacea)
Skorupiaki to głównie zwierzęta wodne. Mają zwykle dwie pary czułków i pancerz wzmocniony związkami wapnia. Dzięki temu ich pancerz jest twardszy niż u innych stawonogów. Przykłady to raki, kraby, krewetki i pąkle (te małe skorupiaki, które przyczepiają się do statków).
Zastanawiasz się, jak oddychają skorupiaki? Zazwyczaj za pomocą skrzeli. A czym się żywią? Różnie! Niektóre skorupiaki są drapieżnikami, inne roślinożercami, a jeszcze inne żywią się martwą materią organiczną.
2. Pajęczaki (Arachnida)
Pajęczaki to przede wszystkim zwierzęta lądowe. Charakteryzują się obecnością ośmiu odnóży krocznych (cztery pary). Mają także szczękoczułki (służą do chwytania i zabijania ofiary) i nogogłaszczki (pełnią funkcje czuciowe i manipulacyjne). Do pajęczaków zaliczamy pająki, kosarze, roztocza (np. kleszcze) i skorpiony.
Pająki są znane z tego, że budują sieci. Służą im one do łapania ofiar. Niektóre pająki są jadowite, ale większość z nich nie jest groźna dla człowieka. Kleszcze to z kolei pasożyty, które żywią się krwią zwierząt i ludzi. Mogą przenosić groźne choroby.
3. Owady (Insecta)
Owady to najliczniejsza grupa stawonogów, a także najliczniejsza grupa zwierząt w ogóle! Mają ciało podzielone na trzy części: głowę, tułów i odwłok. Posiadają sześć odnóży krocznych (trzy pary) umieszczonych na tułowiu. Większość owadów ma skrzydła, dzięki czemu mogą latać. Do owadów zaliczamy motyle, muchy, komary, pszczoły, mrówki, chrząszcze i wiele innych.
Owady żyją praktycznie wszędzie. Odgrywają bardzo ważną rolę w ekosystemach. Zapylają rośliny, rozkładają materię organiczną, stanowią pokarm dla innych zwierząt. Niektóre owady, takie jak pszczoły i mrówki, żyją w społecznościach i wykazują złożone zachowania.
4. Wije (Myriapoda)
Wije to stawonogi o wydłużonym, segmentowanym ciele. Charakteryzują się dużą liczbą odnóży – niektóre gatunki mają ich nawet kilkaset! Do wijów zaliczamy stonogi i dworce. Stonogi są drapieżnikami, a dworce żywią się martwą materią organiczną.
Wije lubią wilgotne środowisko, dlatego często można je spotkać pod kamieniami, w ściółce leśnej lub w wilgotnych piwnicach.
Znaczenie Stawonogów
Stawonogi odgrywają bardzo ważną rolę w przyrodzie i dla człowieka. Oto kilka przykładów:
1. Zapylanie roślin: Wiele owadów, takich jak pszczoły i motyle, zapyla rośliny. Dzięki temu możemy cieszyć się owocami i warzywami.
2. Produkcja żywności: Niektóre skorupiaki, takie jak krewetki i kraby, są ważnym źródłem pożywienia dla ludzi.
3. Rozkład materii organicznej: Wiele stawonogów żywi się martwą materią organiczną, przyczyniając się do jej rozkładu i obiegu składników odżywczych w przyrodzie. Należą do nich niektóre owady i wije.
4. Pokarm dla innych zwierząt: Stawonogi stanowią pokarm dla wielu innych zwierząt, takich jak ptaki, ryby i ssaki.
5. Źródło surowców: Z owadów pozyskuje się miód, wosk i jedwab.
Ale stawonogi mogą być też szkodliwe. Niektóre z nich, takie jak komary i kleszcze, przenoszą choroby. Inne, jak np. szarańcza, mogą wyrządzać szkody w rolnictwie.
Podsumowanie
Stawonogi to fascynująca i bardzo zróżnicowana grupa zwierząt. Mają segmentowane ciało, pancerz chitynowy i odnóża połączone stawami. Dzielimy je na skorupiaki, pajęczaki, owady i wije. Odgrywają bardzo ważną rolę w przyrodzie i dla człowieka.
Mam nadzieję, że ta powtórka była dla Ciebie pomocna! Teraz już wiesz, co to są stawonogi i dlaczego są takie ważne. Powodzenia na teście!
