Hej! Zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego robisz to, co robisz?
Czy robisz to, bo musisz, czy dlatego, że naprawdę tego chcesz?
Poznaj Teorię Samookreślenia (Self-Determination Theory - SDT) Deci i Ryana. To teoria motywacji, która pomoże Ci to zrozumieć.
Co to w ogóle jest motywacja?
Wyobraź sobie silnik. Motywacja to paliwo dla tego silnika. Daje Ci energię do działania.
Są różne rodzaje paliwa. Niektóre są lepsze, inne gorsze.
Podobnie jest z motywacją. Nie każda motywacja jest równie skuteczna i satysfakcjonująca.
Rodzaje Motywacji według SDT
SDT rozróżnia dwa główne typy motywacji: motywację wewnętrzną i motywację zewnętrzną.
Motywacja Wewnętrzna: "Chcę to robić!"
To jak robienie czegoś dla samej przyjemności. Lubisz to, więc to robisz.
Wyobraź sobie, że malujesz obraz. Nie dostajesz za to pieniędzy, nie musisz tego robić. Robisz to, bo lubisz tworzyć.
To jest czysta motywacja wewnętrzna.
Pomyśl o grze na instrumencie muzycznym. Robisz to, bo sprawia Ci to radość, a nie dlatego, że ktoś Ci każe.
Wewnętrzna motywacja to najsilniejszy i najbardziej satysfakcjonujący typ motywacji.
Motywacja Zewnętrzna: "Muszę to robić..."
To robienie czegoś z powodu zewnętrznych nagród lub kar. Oczekujesz nagrody, albo unikasz kary.
Wyobraź sobie, że sprzątasz swój pokój, bo mama obiecała Ci za to kieszonkowe. Robisz to dla nagrody.
To jest motywacja zewnętrzna. Nie robisz tego, bo lubisz sprzątać (prawdopodobnie!), ale dla nagrody.
Pomyśl o pracy, której nie lubisz, ale chodzisz do niej dla pieniędzy. To też motywacja zewnętrzna.
SDT rozróżnia różne stopnie motywacji zewnętrznej. Nie każda zewnętrzna motywacja jest taka sama.
Kontinuum Samookreślenia
SDT prezentuje motywację na kontinuum, od braku motywacji (amotywacji) po motywację wewnętrzną.
Wyobraź sobie schody. Na dole jest amotywacja, a na samej górze motywacja wewnętrzna.
Po drodze mamy różne stopnie motywacji zewnętrznej. Im wyżej na schodach, tym bardziej "wewnętrzna" staje się Twoja motywacja.
Amotywacja: "Nie chcę i nie wiem dlaczego..."
To brak motywacji. Nie widzisz sensu w robieniu czegoś. Czujesz się bezradny.
Wyobraź sobie, że masz napisać esej, ale nie masz pojęcia, o czym pisać i w ogóle Cię to nie obchodzi. Czujesz się zrezygnowany.
To jest amotywacja.
Regulacja Zewnętrzna: "Dla nagrody lub uniknięcia kary"
Robisz coś, żeby dostać nagrodę, albo uniknąć kary. To najmniej autonomiczny typ motywacji zewnętrznej.
Uczysz się do egzaminu, bo boisz się, że dostaniesz złą ocenę i rodzice będą źli. To regulacja zewnętrzna.
Regulacja Introjekcyjna: "Powinienem to robić..."
Robisz coś, żeby uniknąć poczucia winy, wstydu lub zaimponować innym. Kierujesz się wewnętrznymi nakazami, ale one nie są Twoje.
Idziesz na siłownię, bo "powinieneś" być wysportowany, żeby dobrze wyglądać w oczach innych. To regulacja introjekcyjna.
Regulacja Identyfikacji: "Rozumiem, dlaczego to jest ważne"
Robisz coś, bo wierzysz, że to jest ważne i wartościowe, nawet jeśli nie jest to przyjemne. Akceptujesz wartość tego działania.
Uczysz się matematyki, bo wiesz, że pomoże Ci to w przyszłości, nawet jeśli nie lubisz rozwiązywać zadań. To regulacja identyfikacji.
Regulacja Integracyjna: "To część mnie"
Robisz coś, bo jest to zgodne z Twoimi wartościami i tożsamością. Działanie jest zintegrowane z Twoim "ja".
Jesteś wolontariuszem w schronisku dla zwierząt, bo kochasz zwierzęta i pomaganie im jest dla Ciebie ważne. To regulacja integracyjna.
Potrzeby Psychologiczne
SDT mówi, że aby czuć się zmotywowanym wewnętrznie, musimy zaspokoić trzy podstawowe potrzeby psychologiczne.
Wyobraź sobie trzy filary, na których stoi Twoja motywacja. Te filary to:
- Autonomia: Poczucie, że masz kontrolę nad swoim życiem i decyzjami. Robisz to, co chcesz robić.
- Kompetencja: Poczucie, że jesteś dobry w tym, co robisz. Czujesz się skuteczny i potrafisz osiągać cele.
- Relacje: Poczucie, że jesteś związany z innymi ludźmi. Masz wsparcie społeczne i czujesz się akceptowany.
Jeśli brakuje któregoś z tych filarów, Twoja motywacja słabnie.
Jak wykorzystać SDT w praktyce?
Pomyśl o swoim życiu. Zastanów się, co robisz z motywacji wewnętrznej, a co z zewnętrznej.
Spróbuj znaleźć więcej rzeczy, które robisz dla samej przyjemności.
Jeśli robisz coś z motywacji zewnętrznej, spróbuj zrozumieć, dlaczego to jest ważne. Postaraj się zidentyfikować z tym działaniem.
Dbaj o zaspokojenie swoich potrzeb psychologicznych. Staraj się robić to, co lubisz, w czym jesteś dobry i co daje Ci poczucie związku z innymi.
Pamiętaj, że motywacja to proces. Z czasem możesz przekształcić motywację zewnętrzną w wewnętrzną.
Powodzenia!
