Hej Studencie! Słyszałeś kiedyś o Systemie Wiedeńskim? Brzmi poważnie, prawda? Ale spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze i zobaczymy, że to wcale nie jest takie straszne. Gotowy?
Co to w ogóle jest ten System Wiedeński?
Najprościej mówiąc, System Wiedeński to taki "porządek" ustalony w Europie po upadku Napoleona Bonaparte. Wyobraź sobie, że po wielkiej imprezie, trzeba posprzątać. Tak właśnie było z Europą po wojennych zawieruchach napoleońskich. Ta "impreza" trwała długo i sporo nabroiła. Dlatego najważniejsze państwa europejskie postanowiły usiąść do stołu i ustalić nowe zasady gry. Ten stół, a właściwie kongres, nazwano Kongresem Wiedeńskim (1814-1815), a jego efektem był właśnie System Wiedeński.
Kongres Wiedeński to nic innego jak spotkanie najważniejszych polityków i dyplomatów z różnych krajów, którzy zebrali się w Wiedniu (stąd nazwa!) aby porozmawiać o tym, jak ma wyglądać Europa po Napoleonie. Chcieli przywrócić ład i porządek, ale też zadbać o swoje interesy.
Kto tam rządził?
Kluczowe role na Kongresie Wiedeńskim odgrywali przedstawiciele tzw. Wielkiej Piątki, czyli pięciu najpotężniejszych państw europejskich:
- Austria, reprezentowana przez Klemensa von Metternicha – to on był "mózgiem" operacji i grał pierwsze skrzypce.
- Wielka Brytania, dbała przede wszystkim o swoje interesy handlowe i kontrolę mórz.
- Rosja, chciała umocnić swoją pozycję w Europie, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej.
- Prusy, dążyły do wzmocnienia swojego terytorium i roli w Związku Niemieckim.
- Francja, mimo że przegrała wojny napoleońskie, dzięki sprytnej dyplomacji Charles'a-Maurice'a de Talleyranda, odzyskała wpływ na wydarzenia w Europie.
Główne zasady Systemu Wiedeńskiego
System Wiedeński opierał się na kilku kluczowych zasadach. Można to porównać do zasad w grze planszowej, które określają, co można, a czego nie.
Zasada Restauracji
To tak, jakby cofnąć czas i przywrócić wszystko do stanu sprzed "imprezy" Napoleona. Chodziło o przywrócenie na trony obalonych przez Napoleona monarchów. Królowie, książęta i cesarze mieli wrócić na swoje miejsca i znów rządzić. Na przykład, we Francji przywrócono monarchię burbońską, a na tron powrócił Ludwik XVIII.
Zasada Legitymizmu
Trochę skomplikowane słowo, ale idea prosta. Legitymizm mówi, że władza monarchów jest święta i nienaruszalna. Uważano, że władcy rządzą z "bożego nadania", a nie z woli ludu. Inaczej mówiąc, nikt nie miał prawa kwestionować ich władzy, bo pochodziła ona od Boga. To tak, jakby rodzic mówił: "Ja tu rządzę, bo jestem rodzicem".
Zasada Równowagi Sił
To chyba najważniejsza zasada. Chodziło o to, aby żadne państwo w Europie nie było zbyt silne i nie zdominowało pozostałych. Wyobraź sobie, że grasz z kolegami w piłkę nożną. Jeśli jedna drużyna ma wszystkich najlepszych graczy, to gra staje się nudna i niesprawiedliwa. Podobnie było w Europie – nikt nie chciał, żeby jedno państwo, np. Rosja, stało się zbyt potężne i dyktowało warunki wszystkim innym.
Dlatego starano się tak podzielić terytoria i wpływy, aby każde z państw miało mniej więcej podobną siłę. To miało zapobiec wojnom i konfliktom. To jak budowanie huśtawki – jeśli po obu stronach siedzą osoby o podobnej wadze, to huśtawka jest w równowadze.
Efekty Systemu Wiedeńskiego
System Wiedeński wprowadził w Europie względny pokój na kilka dziesięcioleci. Udało się uniknąć wielkich wojen i konfliktów na skalę napoleońską. Ale to nie znaczy, że wszystko było idealnie.
- Zmiany terytorialne: Europa została podzielona na nowo. Powstały nowe państwa, a niektóre zniknęły z mapy. Na przykład, Królestwo Polskie (tzw. Kongresówka) zostało połączone unią personalną z Rosją.
- Powstanie Świętego Przymierza: Austria, Prusy i Rosja zawarły tzw. Święte Przymierze. Był to sojusz mający na celu tłumienie wszelkich ruchów rewolucyjnych i narodowych w Europie. Mówiąc prościej, chcieli bronić istniejącego porządku i nie dopuścić do zmian. To trochę jak starszy brat, który nie pozwala młodszemu bratu zmieniać ustawień w grze.
- Rozwój ruchów narodowych: Mimo wysiłków Świętego Przymierza, idee rewolucji francuskiej i ruchów narodowych rozprzestrzeniały się po Europie. Ludzie coraz bardziej domagali się swoich praw i wolności, a także chcieli tworzyć własne państwa narodowe. To jak iskra, która zaczyna tlić się pod popiołem.
Koniec Systemu Wiedeńskiego
System Wiedeński, choć stabilny przez jakiś czas, nie był wieczny. Z czasem zaczęły go podważać rosnące ruchy narodowe i rewolucyjne. Wiosna Ludów w 1848 roku pokazała, że stary porządek się wali. Ostateczny kres Systemowi Wiedeńskiemu położyła wojna krymska (1853-1856) i zjednoczenie Włoch i Niemiec w drugiej połowie XIX wieku. Te wydarzenia całkowicie zmieniły układ sił w Europie.
Podsumowując, System Wiedeński to ważny rozdział w historii Europy. To okres próby ustabilizowania sytuacji po burzliwych czasach napoleońskich. Mimo że system ten miał swoje wady i ograniczenia, to na pewien czas udało się utrzymać pokój i porządek w Europie. No i teraz już wiesz, o co w tym wszystkim chodziło!
