Hej! Przygotowujesz się do egzaminu z Struktury Administracji Publicznej w Polsce? Świetnie! Rozłóżmy to na czynniki pierwsze, żeby nic Cię nie zaskoczyło.
Wprowadzenie do Administracji Publicznej
Administracja publiczna to działalność państwa i innych podmiotów, mająca na celu realizację zadań publicznych. Służy obywatelom i dba o ich interesy.
Jest to system organów, urzędów i instytucji działających na podstawie prawa.
Pamiętaj o zasadach działania administracji publicznej: praworządności, jawności, służebności wobec obywateli, profesjonalizmu i bezstronności.
Podział Administracji Publicznej
Mamy dwa główne podziały:
1. Administracja Rządowa
To ta część administracji, która podlega Radzie Ministrów. Wykonuje zadania o charakterze ogólnokrajowym.
Najważniejsze organy administracji rządowej to:
- Prezes Rady Ministrów (Premier) – kieruje pracą Rady Ministrów.
- Rada Ministrów – prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa.
- Ministrowie – kierują poszczególnymi działami administracji rządowej (np. Minister Zdrowia, Minister Edukacji i Nauki).
- Urzędy centralne – np. Główny Urząd Statystyczny (GUS), Narodowy Bank Polski (NBP).
- Terenowa administracja rządowa – reprezentowana przez Wojewodów.
Wojewoda jest przedstawicielem rządu w województwie. Nadzoruje działalność jednostek samorządu terytorialnego.
2. Administracja Samorządowa
To administracja, która działa na szczeblu lokalnym i regionalnym. Realizuje zadania publiczne na rzecz mieszkańców.
Podział samorządu terytorialnego w Polsce jest trójstopniowy:
- Gmina – podstawowa jednostka samorządu terytorialnego. Realizuje zadania własne i zlecone.
- Powiat – większa jednostka niż gmina. Współpracuje z gminami w realizacji zadań publicznych.
- Województwo – regionalna jednostka samorządu terytorialnego. Prowadzi politykę rozwoju województwa.
Organy samorządu terytorialnego:
- Rada gminy/powiatu/województwa – organ stanowiący i kontrolny.
- Wójt/Burmistrz/Prezydent Miasta – organ wykonawczy w gminie.
- Zarząd powiatu – organ wykonawczy w powiecie.
- Zarząd województwa – organ wykonawczy w województwie.
Organy Administracji Publicznej
Organ administracji publicznej to podmiot, który posiada kompetencje do działania w imieniu państwa lub samorządu.
Możemy je podzielić na:
- Organy centralne – np. ministrowie.
- Organy terenowe – np. wojewoda, starosta.
- Organy jednoosobowe – np. wójt, burmistrz.
- Organy kolegialne – np. rada gminy, zarząd powiatu.
Ważne są kompetencje organów. To zakres spraw, w których dany organ może działać.
Akty Prawne w Administracji Publicznej
Administracja publiczna działa na podstawie aktów prawnych. Musisz znać te najważniejsze:
- Konstytucja RP – najważniejszy akt prawny w Polsce. Określa zasady ustroju państwa i prawa obywateli.
- Ustawy – uchwalane przez Sejm RP. Regulują różne dziedziny życia społecznego.
- Rozporządzenia – wydawane przez organy władzy wykonawczej (np. Rada Ministrów, ministrowie). Konkretyzują przepisy ustaw.
- Akty prawa miejscowego – wydawane przez organy samorządu terytorialnego. Obowiązują na terenie danej jednostki samorządu.
Pamiętaj o hierarchii aktów prawnych! Konstytucja jest najważniejsza, potem ustawy, rozporządzenia i akty prawa miejscowego.
Kontrola Administracji Publicznej
Działalność administracji publicznej podlega kontroli. Ma to na celu zapewnienie praworządności i ochronę interesów obywateli.
Kontrola może być:
- Wewnętrzna – sprawowana przez organy administracji wyższego stopnia nad organami niższego stopnia.
- Zewnętrzna – sprawowana przez niezależne organy, np. Najwyższa Izba Kontroli (NIK), Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO).
- Sądowa – sprawowana przez sądy administracyjne. Obywatele mogą zaskarżać decyzje administracyjne do sądu.
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) kontroluje działalność finansową i gospodarczą organów państwa i samorządu terytorialnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) stoi na straży praw i wolności obywatelskich.
Postępowanie Administracyjne
Postępowanie administracyjne to proces, w którym organ administracji publicznej rozstrzyga sprawę indywidualną na podstawie prawa.
Podstawowe zasady postępowania administracyjnego:
- Zasada praworządności
- Zasada prawdy obiektywnej
- Zasada czynnego udziału strony
- Zasada szybkości i prostoty
Etapy postępowania administracyjnego:
- Wszczęcie postępowania
- Postępowanie dowodowe
- Wydanie decyzji administracyjnej
- Odwołanie od decyzji
Decyzja administracyjna to akt administracyjny, który rozstrzyga sprawę indywidualną. Musi być zgodna z prawem i zawierać uzasadnienie.
Podsumowanie
Gratulacje! Dotarliśmy do końca. Pamiętaj, Struktura Administracji Publicznej w Polsce opiera się na podziale na administrację rządową i samorządową. Każda z nich ma swoje organy i kompetencje.
Kluczowe pojęcia to: organy administracji publicznej, akty prawne, kontrola administracji i postępowanie administracyjne.
Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Ciebie!
