Sejm Wielki, nazywany również Sejmem Czteroletnim, to przełomowy okres w historii Polski. Trwał od 1788 do 1792 roku. To czas intensywnych debat i reform. W tym artykule przyjrzymy się stronnictwom politycznym, które wtedy działały.
Czym były stronnictwa polityczne?
Stronnictwo polityczne to grupa osób. Łączą ich podobne poglądy i cele. Chcą one wspólnie wpływać na politykę państwa. Robią to poprzez proponowanie ustaw i wybieranie urzędników.
W czasach Sejmu Wielkiego, stronnictwa nie były tak zorganizowane jak dzisiejsze partie. Były to raczej luźne koalicje. Łączyły posłów o zbliżonych przekonaniach. Niemniej, odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu polityki.
Główne stronnictwa na Sejmie Wielkim
Na Sejmie Wielkim wykształciły się trzy główne stronnictwa. Każde z nich miało inną wizję przyszłości Polski. Reprezentowały różne interesy i idee.
Stronnictwo Patriotyczne
Stronnictwo Patriotyczne było największym i najbardziej wpływowym. Dążyło do wzmocnienia państwa. Chciało uniezależnić Polskę od Rosji. Jego liderami byli m.in. Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Ten ostatni był autorem wielu reform.
Program Stronnictwa Patriotycznego obejmował reformy polityczne, gospodarcze i społeczne. Chcieli zlikwidować liberum veto. To zasada, która paraliżowała pracę Sejmu. Proponowali wzmocnienie władzy wykonawczej. Postulowali także poprawę sytuacji mieszczaństwa i chłopów.
To właśnie Stronnictwo Patriotyczne stało za uchwaleniem Konstytucji 3 Maja. Był to przełomowy akt prawny. Wprowadzał trójpodział władzy i ograniczał wolność szlachecką.
Stronnictwo Królewskie
Stronnictwo Królewskie popierało króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dążyło do wzmocnienia władzy monarszej. Uważało, że silny król jest gwarancją stabilności państwa. Król często balansował między różnymi stronnictwami.
Stanisław August Poniatowski wierzył w konieczność reform. Chciał jednak wprowadzać je stopniowo. Unikał radykalnych zmian. Obawiał się oporu szlachty i interwencji państw ościennych. Król widział w silnej władzy wykonawczej sposób na skuteczne zarządzanie krajem.
Stronnictwo Królewskie popierało wiele reform Stronnictwa Patriotycznego. Uważało jednak, że tempo zmian powinno być wolniejsze. Chcieli zachować równowagę sił politycznych w państwie.
Stronnictwo Konserwatywne (Hetmańskie)
Stronnictwo Konserwatywne, zwane również Hetmańskim, skupiało przeciwników reform. Reprezentowało interesy magnaterii. Broniło liberum veto i wolności szlacheckich. Uważało, że jakiekolwiek zmiany zagrażają ustrojowi Rzeczypospolitej. Do jego czołowych przedstawicieli należeli Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki.
Członkowie Stronnictwa Konserwatywnego byli silnie związani z Rosją. Uważali, że tylko rosyjska protekcja może zagwarantować stabilność w Polsce. Byli gotowi poświęcić suwerenność państwa w zamian za utrzymanie swoich przywilejów. Sprzeciwiali się centralizacji władzy. Bronili regionalnych wpływów magnaterii.
Stronnictwo Hetmańskie było najsłabsze liczebnie. Mimo to miało duży wpływ na wydarzenia. Sprzeciwiało się uchwaleniu Konstytucji 3 Maja. Dążyło do obalenia reform. Później zawiązało Konfederację Targowicką, która wezwała Rosję na pomoc.
Konsekwencje działalności stronnictw
Działalność stronnictw na Sejmie Wielkim miała ogromny wpływ na losy Polski. Ich spory i kompromisy kształtowały politykę państwa. Prowadziły do uchwalenia ważnych reform. Niestety, wewnętrzne podziały osłabiły kraj. Ułatwiły interwencję państw ościennych.
Uchwalenie Konstytucji 3 Maja było wielkim sukcesem Stronnictwa Patriotycznego. Było to jednak pyrrusowe zwycięstwo. Opór Stronnictwa Konserwatywnego doprowadził do zawiązania Konfederacji Targowickiej. To z kolei umożliwiło Rosji interwencję zbrojną. Doprowadziło to do II rozbioru Polski w 1793 roku.
Mimo krótkotrwałego istnienia, Konstytucja 3 Maja stała się symbolem walki o wolność i niepodległość Polski. Ideologie stronnictw politycznych z czasów Sejmu Wielkiego miały wpływ na późniejsze pokolenia Polaków. Wpłynęły one na kształtowanie się polskiej myśli politycznej.
Podsumowanie
Sejm Wielki był czasem intensywnych reform. Działały wtedy różne stronnictwa polityczne. Każde z nich miało inne poglądy na przyszłość Polski. Stronnictwo Patriotyczne dążyło do wzmocnienia państwa. Stronnictwo Królewskie popierało silną władzę monarszą. Stronnictwo Konserwatywne broniło starych porządków. Ich działalność miała duży wpływ na losy Rzeczypospolitej. Doprowadziła do uchwalenia Konstytucji 3 Maja, ale także do rozbiorów.
