Hej uczniowie piątej klasy! Dziś nauczymy się czegoś super ważnego w języku polskim: strona czynna i strona bierna czasownika.
Wyobraźcie sobie, że czasownik to aktor w przedstawieniu. Czasami aktor jest bardzo aktywny, coś robi. Czasami jest bardziej bierny, ktoś coś robi jemu.
Strona Czynna: Aktor Działa!
W stronie czynnej podmiot, czyli "aktor", SAM wykonuje czynność. To on jest aktywny! Myśli, działa, wykonuje.
Zobaczcie na przykład:
Kasia czyta książkę.
Kto czyta? Kasia. To ona jest "aktorem" i to ona wykonuje akcję czytania. Działa!
Wyobraź sobie Kasię z książką w ręku, siedzącą wygodnie w fotelu. Ona aktywnie skupia się na czytaniu. Widzisz ją w akcji?
Inne przykłady:
Pies biegnie po parku.
Tata gotuje obiad.
Ptak śpiewa na drzewie.
Za każdym razem, ktoś lub coś robi coś SAMO. Podmiot jest aktywny.
Pomyśl o superbohaterze. Superman leci ratować miasto! On SAM wykonuje akcję.
Strona Bierna: Aktor "Przyjmuje" Akcję
W stronie biernej podmiot, czyli "aktor", NIE wykonuje czynności. To coś lub ktoś inny robi coś z nim. On "przyjmuje" akcję.
Spójrzmy na przykład:
Książka jest czytana przez Kasię.
Książka nie czyta sama siebie, prawda? Ktoś ją czyta. Książka "przyjmuje" akcję czytania. Jest bierna.
Wyobraź sobie książkę leżącą na stole. Ona nie robi nic. Kasia ją bierze i zaczyna czytać. Książka jest "przyjęta" do akcji czytania.
Inne przykłady:
Obiad jest gotowany przez tatę.
Piosenka jest śpiewana przez ptaka.
Zauważ, że często (ale nie zawsze!) pojawia się słowo "przez" i ktoś, kto wykonuje akcję.
Pomyśl o bańce mydlanej. Ona jest dmuchana przez dziecko. Bańka nie dmucha się sama! Ona "przyjmuje" akcję dmuchania.
Jak Rozpoznać Stronę Bierną?
Strona bierna często zawiera:
- Czasownik "być" w odpowiedniej formie (jest, był, będzie...)
- Imiesłów przymiotnikowy bierny (czytany, gotowany, napisany...)
- Często (ale nie zawsze) słowo "przez" i wykonawcę akcji.
Na przykład: List jest pisany przez Marka.
Czasownik "być" (jest) + imiesłów (pisany) + "przez" i wykonawca (Marek) = strona bierna!
Przykłady z Życia
Strona czynna:
Mama piecze ciasto.
Wyobraź sobie mamę w kuchni, mieszającą składniki. Ona aktywnie piecze ciasto.
Strona bierna:
Ciasto jest pieczone przez mamę.
Wyobraź sobie ciasto w piekarniku. Ono nic nie robi, tylko się piecze. Mama je piecze. Ciasto "przyjmuje" akcję pieczenia.
Strona czynna:
Uczeń napisał wypracowanie.
Uczeń siedzi przy biurku i pisze. Działa!
Strona bierna:
Wypracowanie zostało napisane przez ucznia.
Wypracowanie leży na biurku. Zostało napisane, ale samo się nie napisało! Uczeń je napisał. Wypracowanie "przyjęło" akcję napisania.
Ćwiczenia
Spróbujmy razem!
Zdanie: Kot pije mleko. (strona czynna)
Jak to będzie w stronie biernej? Mleko jest pite przez kota.
Zdanie: Dzieci budują zamek z piasku. (strona czynna)
Jak to będzie w stronie biernej? Zamek z piasku jest budowany przez dzieci.
Pamiętaj: strona czynna – ktoś działa SAM. Strona bierna – ktoś lub coś "przyjmuje" akcję.
Powodzenia na lekcjach! I pamiętaj, że ćwiczenie czyni mistrza!
