Egzamin z historii Starożytnego Rzymu w technikum? Żaden problem! Przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia krok po kroku, abyś mógł go zdać bez stresu. Skupimy się na kluczowych informacjach i terminach.
Początki Rzymu i Republika
Zaczynamy od legend. Romulus i Remus – bracia, których wychowała wilczyca. Tradycja mówi, że to oni założyli Rzym w 753 r. p.n.e. Oczywiście, to tylko legenda, ale ważna dla tożsamości Rzymian. Archeolodzy potwierdzają osadnictwo na wzgórzach Palatynu mniej więcej w tym okresie.
Początkowo Rzym był królestwem. Potem, w 509 r. p.n.e., nastąpił przewrót. Ostatni król, Tarkwiniusz Pyszny, został obalony. W ten sposób narodziła się Republika Rzymska.
Republika to forma rządów, w której władza należy do obywateli. W Rzymie obywatele wybierali urzędników i decydowali o ważnych sprawach. Najważniejszymi urzędnikami byli konsulowie. Konsulowie sprawowali władzę wykonawczą. Było ich dwóch i wybierano ich na rok. Mieli prawo veta wobec siebie, czyli mogli zablokować decyzję drugiego.
Senat to rada starszych, złożona z arystokratów. Senat miał ogromny wpływ na politykę Rzymu. Decydował o finansach, polityce zagranicznej i sprawach wewnętrznych. Senat nie miał bezpośredniej władzy ustawodawczej, ale jego opinia była bardzo ważna.
Ważną rolę odgrywały również zgromadzenia ludowe. Na zgromadzeniach obywatele mogli głosować nad ustawami i wybierać urzędników. Istniały różne rodzaje zgromadzeń, np. komicja centurialna i komicja tribusowa.
Społeczeństwo Rzymskie
Społeczeństwo rzymskie było podzielone na warstwy. Najważniejsze były dwie: patrycjusze i plebejusze. Patrycjusze to arystokracja, posiadali ziemię i wpływy polityczne. Plebejusze to reszta obywateli: chłopi, rzemieślnicy i kupcy.
Początkowo plebejusze byli pozbawieni praw. Stopniowo wywalczyli sobie równouprawnienie. Utworzyli własnych urzędników, trybunów ludowych. Trybuni ludowi mieli prawo veta wobec decyzji konsulów i senatu, jeśli uznali, że krzywdzą plebejuszy.
Ważnym wydarzeniem było spisanie Prawa XII Tablic. Był to pierwszy spisany kodeks prawa rzymskiego. Prawo XII Tablic dawało plebejuszom pewność prawną i chroniło ich przed arbitralnymi decyzjami patrycjuszy.
Ekspansja Rzymu
Rzym szybko rozszerzał swoje terytorium. Najpierw podbił Italię. Potem pokonał Kartaginę w trzech wojnach punickich (III-II w. p.n.e.). Wojny punickie to bardzo ważny element historii Rzymu. Hannibal, kartagiński wódz, słynął z przeprawy przez Alpy z armią słoni. Ostatecznie Rzym zwyciężył i zniszczył Kartaginę.
Po zwycięstwie nad Kartaginą Rzym zaczął podbijać Grecję, Azję Mniejszą i Galię. Podboje przynosiły bogactwa i niewolników. Niewolnicy byli wykorzystywani do pracy w rolnictwie, rzemiośle i budownictwie.
Ekspansja Rzymu miała wpływ na społeczeństwo. Powstawały wielkie majątki ziemskie, tzw. latyfundia. Drobni rolnicy tracili ziemię i zasilali rzesze bezrobotnych w miastach. Narastały konflikty społeczne.
Kryzys Republiki
W I w. p.n.e. Republika Rzymska przeżywała kryzys. Wojny domowe osłabiały państwo. Dochodziło do konfliktów między popularami (zwolennikami reform społecznych) a optymatami (zwolennikami zachowania status quo).
Słynne powstanie Spartakusa w latach 73-71 p.n.e. pokazało skalę problemów społecznych. Spartakus był gladiatorem, który stanął na czele powstania niewolników. Powstanie zostało krwawo stłumione, ale pokazało napięcia w społeczeństwie rzymskim.
W tym okresie pojawili się wybitni wodzowie i politycy, np. Juliusz Cezar. Cezar zdobył sławę dzięki podbojowi Galii. Po powrocie do Rzymu stanął na czele stronnictwa popularów.
Cezar zawarł tzw. pierwszy triumwirat z Krasusem i Pompejuszem. Triumwirat to porozumienie trzech polityków, którzy wspólnie sprawowali władzę. Po śmierci Krasusa Cezar i Pompejusz zaczęli rywalizować o władzę.
Cezar pokonał Pompejusza w wojnie domowej. Został dyktatorem dożywotnim. Przeprowadził reformy, które miały na celu poprawę sytuacji plebejuszy. Jednak jego władza absolutna budziła opór arystokracji. W 44 r. p.n.e. Cezar został zamordowany przez spiskowców, którzy chcieli przywrócić republikę.
Cesarstwo Rzymskie
Po śmierci Cezara doszło do kolejnej wojny domowej. Władzę przejął Oktawian August, adoptowany syn Cezara. Oktawian pokonał swoich rywali i w 27 r. p.n.e. ogłosił się cesarzem. W ten sposób narodziło się Cesarstwo Rzymskie.
Oktawian August wprowadził pokój i stabilizację. Okres jego panowania nazywany jest Pax Romana, czyli pokojem rzymskim. Rozbudował infrastrukturę, dbał o rozwój kultury i sztuki.
Po Oktawianie Augustie panowali kolejni cesarze, np. Tyberiusz, Klaudiusz, Neron, Wespazjan, Trajan, Hadrian, Marek Aureliusz. Niektórzy z nich byli dobrymi władcami, inni tyranami.
Cesarstwo Rzymskie osiągnęło największy zasięg terytorialny za panowania Trajana. Obejmowało tereny Europy, Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Rzym był potęgą militarną i gospodarczą.
Kultura i Sztuka Rzymska
Kultura rzymska czerpała inspirację z kultury greckiej. Rzymianie adaptowali greckie wzorce w architekturze, literaturze i filozofii. Budowali wspaniałe miasta, akwedukty, drogi i amfiteatry.
Ważną rolę odgrywała literatura. Słynni rzymscy pisarze to m.in. Wergiliusz (autor "Eneidy"), Horacy, Owidiusz, Cyceron. Prawo rzymskie stało się podstawą systemów prawnych w wielu krajach europejskich.
Upadek Cesarstwa Rzymskiego
Cesarstwo Rzymskie zaczęło słabnąć w III w. n.e. Przyczyn było wiele: kryzys gospodarczy, wojny domowe, najazdy barbarzyńców. W 395 r. cesarstwo zostało podzielone na dwie części: zachodnią i wschodnią.
Cesarstwo Zachodniorzymskie upadło w 476 r. n.e. Ostatni cesarz, Romulus Augustulus, został zdetronizowany przez wodza germańskiego, Odoakra. Cesarstwo Wschodniorzymskie (Bizancjum) przetrwało do 1453 r.
To tylko podstawowe informacje o Starożytnym Rzymie. Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętaj, żeby czytać podręczniki i notatki z lekcji. Zdobądź wiedzę i pokaż, co potrafisz!
