Witaj! Przygotowujesz się do sprawdzianu z historii starożytnej Grecji w 5 klasie? Świetnie! Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia i przygotować się do testu. Zaczynamy!
Co to jest Starożytna Grecja?
Starożytna Grecja to cywilizacja, która rozwijała się na terenie dzisiejszej Grecji i okolicznych wysp, mniej więcej od VIII wieku p.n.e. do II wieku n.e. To bardzo długo! Pomyśl o tym jak o bardzo, bardzo długim okresie czasu, w którym wydarzyło się mnóstwo ważnych rzeczy.
Nie była to jedno państwo jak Polska. Grecja składała się z wielu niezależnych miast-państw, zwanych polis (pojedynczo polis). Każde polis miało swoje własne prawa, władzę i armię. Trochę jakby każda duża miejscowość w Polsce była osobnym państwem.
Mimo że były niezależne, polis łączyło wiele rzeczy: język grecki, kultura, religia i przekonanie o wspólnym pochodzeniu. Wyobraź sobie, że różne drużyny sportowe mówią tym samym językiem i lubią te same potrawy, mimo że rywalizują ze sobą.
Kluczowe Pojęcia
Zanim pójdziemy dalej, wyjaśnimy sobie kilka ważnych słów:
- Polis: Miasto-państwo w starożytnej Grecji. Np. Ateny, Sparta.
- Demokracja: System rządów, w którym władzę sprawują obywatele.
- Obywatel: Osoba posiadająca prawa i obowiązki w danym państwie. Nie każdy mieszkaniec polis był obywatelem.
- Mitologia: Zbiór mitów, czyli opowieści o bogach i bohaterach.
- Igrzyska Olimpijskie: Starożytne zawody sportowe ku czci boga Zeusa.
Okresy w historii Starożytnej Grecji
Historię starożytnej Grecji dzielimy na kilka okresów:
- Okres archaiczny (VIII-VI w. p.n.e.): Powstają polis, rozwija się alfabet grecki.
- Okres klasyczny (V-IV w. p.n.e.): To czas największego rozkwitu kultury i demokracji w Atenach. To także okres wojen grecko-perskich i wojny peloponeskiej.
- Okres hellenistyczny (IV-I w. p.n.e.): Rozpoczyna się po podbojach Aleksandra Wielkiego. Kultura grecka rozprzestrzenia się na Bliskim Wschodzie i w Egipcie.
Sławne Polis: Ateny i Sparta
Ateny i Sparta to dwa najważniejsze i najbardziej znane polis. Bardzo się od siebie różniły.
Ateny słynęły z demokracji, filozofii, sztuki i teatru. To tutaj żyli słynni filozofowie jak Sokrates, Platon i Arystoteles. Wyobraź sobie Ateny jako centrum nauki i kultury, trochę jak współczesny uniwersytet.
Sparta była natomiast państwem wojskowym. Od najmłodszych lat chłopcy byli szkoleni na żołnierzy. Spartanie cenili dyscyplinę, siłę i poświęcenie dla państwa. Wyobraź sobie Spartę jako obóz wojskowy, gdzie najważniejsza jest sprawność fizyczna i posłuszeństwo.
Różnice między Atenami a Spartą doprowadziły do wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.), którą wygrała Sparta. Ta wojna osłabiła greckie polis.
Bogowie i Mitologia
Starożytni Grecy wierzyli w wielu bogów. Mieszkali oni na górze Olimp i rządzili różnymi aspektami życia. Najważniejszym bogiem był Zeus, władca bogów i piorunów. Inni ważni bogowie to Hera (żona Zeusa), Posejdon (bóg mórz), Hades (bóg podziemi), Atena (bogini mądrości) i Apollo (bóg słońca, muzyki i poezji).
Mity greckie to opowieści o bogach, herosach (półbogach, półludziach) i ich przygodach. Mity miały wyjaśniać świat, uczyć moralności i dostarczać rozrywki. Słynne mity to m.in. historia Heraklesa (Herkulesa), Tezeusza i Minotaura oraz wojna trojańska.
Wyobraź sobie, że mity greckie to takie bardzo stare i pouczające bajki, które opowiadano sobie przy ognisku. Dzięki nim ludzie rozumieli świat i zasady, którymi powinni się kierować.
Igrzyska Olimpijskie
Igrzyska Olimpijskie to starożytne zawody sportowe, które odbywały się co cztery lata w Olimpii ku czci boga Zeusa. Brały w nich udział reprezentacje różnych polis. Były to bardzo ważne wydarzenie, które łączyło Greków.
Podczas igrzysk obowiązywał rozejm, czyli zaprzestawano wojen. Rywalizowano w różnych dyscyplinach, m.in. biegi, zapasy, skok w dal, rzut dyskiem i oszczepem. Zwycięzcy byli bardzo szanowani i nagradzani.
Igrzyska Olimpijskie to przykład tego, jak Grecy dbali o rozwój fizyczny i ducha sportowej rywalizacji. To tak jakby dzisiejsze mistrzostwa świata w piłce nożnej, tylko dużo starsze i poświęcone bogom.
Aleksander Wielki i Okres Hellenistyczny
W IV wieku p.n.e. Grecję podbił Filip II, król Macedonii. Jego syn, Aleksander Wielki, podbił ogromne tereny, w tym Persję, Egipt i część Indii. Aleksander stworzył imperium, w którym kultura grecka (hellenistyczna) mieszała się z kulturami podbitych ludów.
Okres hellenistyczny to czas rozprzestrzeniania się greckiej kultury, języka i sztuki. Powstawały nowe miasta, w których budowano teatry, biblioteki i świątynie w stylu greckim. To tak jakby grecka kultura podbiła świat, ale sama też się trochę zmieniła.
Choć imperium Aleksandra rozpadło się po jego śmierci, wpływ kultury hellenistycznej był ogromny i trwał przez wiele wieków.
Podsumowanie
Starożytna Grecja to fascynujący okres w historii ludzkości. Powstały tam podwaliny demokracji, filozofii, sztuki i sportu. Greckie mity i legendy wciąż nas inspirują. Pamiętaj o najważniejszych pojęciach: polis, demokracja, mitologia, igrzyska olimpijskie. Powodzenia na sprawdzianie!
