Hej! Zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego czasami po serii porażek po prostu przestajesz próbować? Dlaczego tracisz motywację i wiarę we własne możliwości? To zjawisko ma swoją nazwę i kryje się za nim całkiem sporo psychologii. Chodź, przyjrzymy się temu razem!
Wyuczona Bezradność: Co to właściwie jest?
Mówimy tutaj o wyuczonej bezradności. Brzmi trochę strasznie, prawda? Spokojnie, to nic, czego nie da się zrozumieć. Najprościej rzecz ujmując, wyuczona bezradność to stan psychiczny, w którym osoba, po doświadczeniu powtarzających się negatywnych sytuacji, nad którymi nie ma kontroli, zaczyna wierzyć, że nie ma wpływu na to, co się dzieje.
Czyli, jeśli stale doświadczasz porażek i czujesz, że nic nie możesz z tym zrobić, to istnieje ryzyko, że rozwiniesz w sobie wyuczoną bezradność. Zaczynasz myśleć, że bez względu na to, ile wysiłku włożysz, wynik zawsze będzie taki sam - negatywny. To bardzo ważne, aby to zrozumieć i wiedzieć, jak sobie z tym radzić.
Pamiętaj, że to nie jest cecha charakteru! To stan, który może dotknąć każdego, niezależnie od inteligencji, talentu czy ambicji. To reakcja na trudne i powtarzające się okoliczności.
Jak to wygląda w praktyce? Przykłady z życia
Wyobraź sobie ucznia, który stale otrzymuje złe oceny z matematyki. Niezależnie od tego, ile się uczy, wynik zawsze jest ten sam - dwója. Po pewnym czasie ten uczeń może dojść do wniosku, że po prostu "nie ma głowy do matematyki" i przestaje się starać. To jest właśnie wyuczona bezradność w akcji. Uczeń wierzy, że nie ma wpływu na swoje oceny, więc przestaje podejmować jakiekolwiek działania.
Inny przykład? Student, który aplikuje na staże, ale ciągle otrzymuje odmowy. Po kilku nieudanych próbach, może stracić wiarę w swoje umiejętności i przestać wysyłać aplikacje. Myśli: "Po co mam to robić, skoro i tak mnie nie przyjmą?". To też jest wyuczona bezradność.
Pomyśl o sportowcu, który mimo ciężkich treningów, zawsze przegrywa w zawodach. Z czasem może stracić motywację i zacząć wierzyć, że nigdy nie osiągnie sukcesu. To doprowadza do zaprzestania dalszych prób. Niestety, wyuczona bezradność może dotknąć każdego, kto doświadcza chronicznych niepowodzeń.
Skąd się to bierze? Eksperyment z psami
Koncepcja wyuczonej bezradności wywodzi się z eksperymentów przeprowadzonych na psach przez Martina Seligmana w latach 60. XX wieku. Psy były poddawane wstrząsom elektrycznym, których nie mogły uniknąć. Później, kiedy miały możliwość ucieczki przed wstrząsami, nie podejmowały żadnych prób, pozostając w bezruchu i cierpiąc.
Psy nauczyły się, że nie mają wpływu na to, co się dzieje, i przeniosły to przekonanie na inne sytuacje. To pokazało, jak powtarzające się negatywne doświadczenia mogą prowadzić do utraty wiary we własne możliwości i bierności w obliczu problemów.
Oczywiście, eksperymenty na zwierzętach budzą kontrowersje, ale wnioski z nich wyciągnięte pomogły zrozumieć mechanizmy wyuczonej bezradności i opracować metody radzenia sobie z nią u ludzi.
Objawy wyuczonej bezradności
Jak rozpoznać, że dopadła Cię wyuczona bezradność? Jest kilka sygnałów, na które warto zwrócić uwagę. Przede wszystkim, to brak motywacji do działania. Czujesz się zrezygnowany i nie masz ochoty podejmować nowych wyzwań.
Kolejny objaw to pasywność. Unikasz trudnych sytuacji i nie starasz się rozwiązywać problemów. Po prostu czekasz, aż same się rozwiążą (co zazwyczaj się nie dzieje!).
Możesz również doświadczać niskiej samooceny i przekonania, że jesteś beznadziejny. Myślisz, że nie jesteś w stanie niczego osiągnąć i że nie zasługujesz na sukces.
Często pojawia się również frustracja i depresja. Czujesz się przygnębiony i bezsilny, co negatywnie wpływa na Twoje samopoczucie i relacje z innymi.
Jak sobie z tym radzić? Krok po kroku
Na szczęście wyuczona bezradność to nie wyrok! Można z nią walczyć i odzyskać wiarę we własne możliwości. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie problemu. Musisz zdać sobie sprawę, że to, co czujesz, to nie Twoja wina, ale reakcja na trudne doświadczenia.
Następnie, zacznij od małych sukcesów. Postaw sobie proste cele, które łatwo osiągnąć. To pomoże Ci odbudować wiarę we własne umiejętności. Na przykład, zamiast uczyć się do egzaminu przez 8 godzin, zacznij od 30 minut dziennie.
Skup się na tym, co możesz kontrolować. Zamiast martwić się rzeczami, na które nie masz wpływu, skoncentruj się na tym, co możesz zmienić. Na przykład, jeśli nie możesz wpłynąć na ocenę z egzaminu, możesz wpłynąć na to, ile czasu poświęcisz na naukę.
Otaczaj się wsparciem. Rozmawiaj z bliskimi, przyjaciółmi lub terapeutą. Dziel się swoimi uczuciami i proś o pomoc. Wsparcie społeczne jest niezwykle ważne w procesie wychodzenia z wyuczonej bezradności.
Zmień sposób myślenia. Zamiast skupiać się na negatywnych myślach, spróbuj je kwestionować i zastępować pozytywnymi. Na przykład, zamiast myśleć: "Nigdy mi się to nie uda", pomyśl: "Spróbuję i zobaczę, co się stanie".
Pamiętaj, że to proces, który wymaga czasu i cierpliwości. Nie zrażaj się, jeśli na początku nie będzie łatwo. Ważne, żeby nie poddawać się i konsekwentnie pracować nad sobą.
Podsumowanie
Wyuczona bezradność to poważny stan psychiczny, ale można z niego wyjść. Kluczem jest uświadomienie sobie problemu, skupienie się na małych sukcesach, otaczanie się wsparciem i zmiana sposobu myślenia. Pamiętaj, że masz wpływ na swoje życie i możesz odzyskać kontrolę nad tym, co się dzieje. Nie pozwól, żeby ciągłe niepowodzenia odebrały Ci wiarę w siebie!
