Hej maturzysto! Przygotowujesz się do sprawdzianu z Środowiska Przyrodniczego Polski? Super! Pomogę Ci ogarnąć najważniejsze zagadnienia. Spokojnie, damy radę!
Ukształtowanie Powierzchni Polski
Polska ma bardzo zróżnicowane ukształtowanie powierzchni. Pamiętaj o tym!
Podział na Krainy Geograficzne
Podstawowy podział to:
- Niziny: Zajmują większość obszaru Polski.
- Wyżyny: Południowa część kraju.
- Góry: Karpaty i Sudety.
- Pobrzeża: Pas wzdłuż Bałtyku.
Ważne jest, żebyś wiedział, gdzie leżą poszczególne krainy. Zerkaj na mapę!
Procesy Rzeźbotwórcze
Ukształtowanie terenu to wynik działania różnych sił.
Endogeniczne (wewnętrzne): Ruchy tektoniczne, wulkanizm. One tworzą podstawę.
Egzogeniczne (zewnętrzne): Wietrzenie, erozja, działalność lodowców, rzek, wiatru. One rzeźbią teren.
Zapamiętaj te pojęcia. Często się pojawiają!
Rzeźba Polodowcowa
Działalność lodowców miała ogromny wpływ na krajobraz Polski. Szczególnie na północy!
Typowe formy to:
- Moreny: Wzgórza usypane z materiału skalnego.
- Sandry: Równiny utworzone przez wody z topniejącego lodowca.
- Jeziora polodowcowe: Na przykład jeziora mazurskie.
Naucz się rozpoznawać te formy na mapie i zdjęciach!
Klimat Polski
Nasz klimat jest umiarkowany przejściowy. Co to znaczy?
Mieszają się wpływy klimatu morskiego i kontynentalnego. To powoduje zmienność pogody.
Czynniki Klimatyczne
Na klimat wpływają:
- Położenie geograficzne: Szerokość geograficzna, odległość od morza.
- Ukształtowanie terenu: Góry stanowią barierę dla mas powietrza.
- Masy powietrza: Polarno-morskie, polarno-kontynentalne, arktyczne, zwrotnikowe.
Zwróć uwagę, jak te czynniki na siebie oddziałują!
Pory Roku
Mamy cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima. Każda ma swoje charakterystyki.
Wiosna: Wzrost temperatury, budzenie się przyrody.
Lato: Najwyższe temperatury, długi dzień.
Jesień: Spadek temperatury, opady, zmiana koloru liści.
Zima: Niskie temperatury, opady śniegu.
Ważne są też ekstremalne zjawiska pogodowe: susze, powodzie, burze.
Wody Polski
Polska ma stosunkowo ubogie zasoby wodne. Dlatego musimy o nie dbać!
Sieć Rzeczna
Najdłuższe rzeki to:
- Wisła: Najdłuższa rzeka w Polsce.
- Odra: Rzeka graniczna z Niemcami.
- Warta: Dopływ Odry.
Zapamiętaj, które rzeki wpadają do Bałtyku, a które do innych mórz!
Jeziora
Najwięcej jezior znajduje się na Pojezierzu Mazurskim i Pomorskim. To efekt działalności lodowca.
Największe jeziora to:
- Śniardwy: Największe jezioro w Polsce.
- Mamry.
Pamiętaj o podziale jezior ze względu na genezę (polodowcowe, tektoniczne, etc.)!
Morze Bałtyckie
Bałtyk to morze śródlądowe. Ma niskie zasolenie.
Ważne zagadnienia związane z Bałtykiem:
- Zasolenie: Niskie w porównaniu z innymi morzami.
- Zanieczyszczenia: Problem eutrofizacji (nadmierne nawożenie).
- Gospodarka: Rybołówstwo, transport, turystyka.
Zastanów się, jak działalność człowieka wpływa na Bałtyk!
Gleby Polski
Gleby w Polsce są bardzo zróżnicowane. Zależy to od wielu czynników.
Typy Gleb
Najważniejsze typy gleb to:
- Bielice: Ubogie gleby, typowe dla obszarów leśnych.
- Brunatne: Bardziej żyzne niż bielice.
- Czarnoziemy: Najżyźniejsze gleby, występują na Wyżynie Lubelskiej.
- Mady: Gleby rzeczne, żyzne.
- Rędziny: Powstają na skałach wapiennych.
Zrozum, jakie czynniki wpływają na powstawanie poszczególnych typów gleb!
Czynniki Glebotwórcze
Na powstawanie gleb wpływają:
- Klimat
- Skała macierzysta
- Roślinność
- Ukształtowanie terenu
- Działalność człowieka
Pomyśl, jak te czynniki oddziałują na siebie!
Świat Roślin i Zwierząt Polski
Polska ma bogatą florę i faunę. Wiele gatunków jest chronionych.
Zespoły Roślinne
W Polsce występują różne zespoły roślinne, np.:
- Lasy: Bory sosnowe, lasy mieszane, grądy.
- Łąki: Podmokłe, suche.
- Torforwiska.
Zwróć uwagę, gdzie występują poszczególne zespoły roślinne!
Ochrona Przyrody
W Polsce mamy różne formy ochrony przyrody:
- Parki Narodowe: Najcenniejsze obszary, np. Białowieski Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy.
- Rezerwaty Przyrody: Chronią określone elementy przyrody.
- Parki Krajobrazowe: Chronią krajobraz o walorach przyrodniczych i kulturowych.
Dowiedz się, jakie parki narodowe znajdują się w Polsce i co chronią!
Podsumowanie
Pamiętaj o:
- Podziale Polski na krainy geograficzne.
- Procesach rzeźbotwórczych.
- Czynniki klimatyczne.
- Sieci rzecznej i jeziorach.
- Typach gleb.
- Formach ochrony przyrody.
Powodzenia na sprawdzianie! Dasz radę!

