Hej! Przygotowujesz się do egzaminu z Środowiska Przyrodniczego Polski Część 2? Świetnie! Pomogę Ci usystematyzować wiedzę.
Klimat Polski
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się przejściowością.
Czynniki wpływające na klimat
Położenie geograficzne ma kluczowe znaczenie. Od niego zależy dopływ energii słonecznej.
Masy powietrza kształtują pogodę. Napływają znad Atlantyku, Eurazji i Arktyki.
Rzeźba terenu wpływa na rozkład temperatur i opadów. Góry stanowią bariery.
Bliskość Morza Bałtyckiego łagodzi klimat na wybrzeżu. Zimy są łagodniejsze, a lata chłodniejsze.
Cyrkulacja atmosferyczna to ruch mas powietrza. Decyduje o pogodzie w danym dniu.
Elementy klimatu
Temperatura powietrza zmienia się w ciągu roku. Najcieplejszy jest lipiec, a najzimniejszy styczeń.
Opady atmosferyczne są zróżnicowane. Najwięcej opadów występuje w górach.
Wiatry wieją głównie z zachodu. Przynoszą masy powietrza znad Atlantyku.
Usłonecznienie określa ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi. Największe jest na wybrzeżu.
Ciśnienie atmosferyczne to siła, z jaką powietrze naciska na powierzchnię Ziemi. Związane z pogodą.
Pory roku
W Polsce wyróżniamy 6 fenologicznych pór roku. Przedwiośnie, wiosna, lato, wczesna jesień, jesień i zima.
Przedwiośnie to okres topnienia śniegów i budzenia się przyrody.
Wiosna to czas intensywnego wzrostu roślin.
Lato jest najcieplejszą porą roku.
Wczesna jesień charakteryzuje się barwnymi liśćmi.
Jesień to czas opadania liści i przygotowywania się przyrody do zimy.
Zima jest najzimniejszą porą roku.
Wody powierzchniowe Polski
Polska ma dobrze rozwiniętą sieć rzeczną. Większość rzek uchodzi do Bałtyku.
Dorzecza
Największe dorzecza to dorzecze Wisły i dorzecze Odry. Mniejsze to dorzecze Niemna i dorzecze rzek Przymorza.
Dorzecze Wisły obejmuje ponad połowę powierzchni Polski.
Dorzecze Odry znajduje się w zachodniej części kraju.
Reżim rzeczny
Reżim rzeczny to sposób zasilania rzeki. W Polsce dominuje reżim śnieżno-deszczowy.
Reżim śnieżno-deszczowy oznacza, że rzeka jest zasilana przez topniejący śnieg i deszcz.
Jeziora
W Polsce występuje wiele jezior. Najwięcej jezior znajduje się na Pojezierzu Mazurskim.
Jeziora polodowcowe powstały w wyniku działalności lodowca.
Jeziora rynnowe są długie i wąskie.
Jeziora morenowe są płytkie i mają nieregularny kształt.
Wody podziemne
Wody podziemne to woda znajdująca się pod powierzchnią Ziemi. Są ważnym źródłem wody pitnej.
Wody gruntowe znajdują się płytko pod powierzchnią. Są zasilane przez opady.
Wody artezyjskie znajdują się głęboko pod powierzchnią. Są pod ciśnieniem.
Gleby Polski
Gleby w Polsce są zróżnicowane. Zależą od podłoża geologicznego, klimatu i roślinności.
Rodzaje gleb
Gleby bielicowe występują na obszarach zalesionych. Są ubogie w składniki odżywcze.
Gleby brunatne są bardziej żyzne niż gleby bielicowe.
Czarnoziemy to bardzo żyzne gleby. Występują na Wyżynie Lubelskiej.
Mady to gleby powstałe z osadów rzecznych. Są żyzne.
Gleby torfowe występują na obszarach podmokłych. Są bogate w materię organiczną.
Czynniki glebotwórcze
Skała macierzysta to podłoże, z którego powstaje gleba.
Klimat wpływa na procesy glebotwórcze.
Organizmy żywe uczestniczą w rozkładzie materii organicznej.
Rzeźba terenu wpływa na odpływ wody.
Czas jest potrzebny do rozwoju gleby.
Świat roślin i zwierząt Polski
Polska ma bogatą florę i faunę. Występują tu gatunki charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego.
Roślinność
Lasy zajmują znaczną część powierzchni Polski. Dominują lasy mieszane.
Bory sosnowe występują na glebach piaszczystych.
Lasy liściaste rosną na glebach żyznych.
Łąki i pastwiska są wykorzystywane do hodowli zwierząt.
Roślinność wodna występuje w jeziorach i rzekach.
Zwierzęta
Ssaki: łoś, jeleń, dzik, wilk, ryś, lis, bóbr, żubr (Bison bonasus).
Ptaki: bocian biały (Ciconia ciconia), orzeł bielik (Haliaeetus albicilla), żuraw, jastrząb.
Gady: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny.
Płazy: żaba trawna, ropucha szara.
Ryby: pstrąg potokowy, szczupak pospolity, sandacz.
Ochrona przyrody w Polsce
Ochrona przyrody jest ważna dla zachowania bioróżnorodności.
Formy ochrony przyrody
Parki narodowe to obszary o szczególnych walorach przyrodniczych.
Rezerwaty przyrody chronią określone gatunki lub ekosystemy.
Parki krajobrazowe chronią obszary o walorach krajobrazowych.
Obszary Natura 2000 to sieć obszarów chronionych w Unii Europejskiej.
Pomniki przyrody to pojedyncze obiekty przyrodnicze o wartości naukowej, kulturowej lub historycznej.
Podsumowanie
Pamiętaj o najważniejszych zagadnieniach:
- Czynniki wpływające na klimat Polski.
- Dorzecza polskich rzek.
- Rodzaje gleb w Polsce.
- Charakterystyczne gatunki roślin i zwierząt.
- Formy ochrony przyrody.
Powodzenia na egzaminie! Dasz radę!
