Witajcie drodzy uczniowie! Przygotowujemy się do sprawdzianu z WOS Dziś i Jutro 2. Pamiętajcie, damy radę! To nic strasznego.
Dział 1: Państwo
Zaczynamy od podstaw. Państwo – co to takiego?
To zorganizowana społeczność na określonym terytorium. Ma władzę i tworzy prawo. Ważne!
Elementy państwa
Terytorium. Przestrzeń, na której obowiązuje władza państwa. Obejmuje ląd, wody i przestrzeń powietrzną.
Ludność. Osoby zamieszkujące terytorium danego państwa. Mogą być obywatelami lub nie.
Władza państwowa. Zdolność do rządzenia i egzekwowania prawa. Musi być suwerenna.
Funkcje państwa
Funkcja wewnętrzna. Zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w kraju. Chroni obywateli i ich prawa.
Funkcja zewnętrzna. Utrzymywanie stosunków z innymi państwami. Obrona granic i reprezentowanie kraju na arenie międzynarodowej.
Pamiętajcie o tych funkcjach! Często się pojawiają na sprawdzianie.
Dział 2: Prawo
Teraz o prawie. Prawo to zbiór norm ustanowionych przez państwo. Reguluje zachowania ludzi.
Źródła prawa
Konstytucja. Najważniejszy akt prawny w państwie. Określa zasady ustroju państwa i prawa obywateli.
Ustawy. Uchwalane przez parlament. Szczegółowo regulują różne dziedziny życia.
Rozporządzenia. Wydawane przez organy władzy wykonawczej. Muszą być zgodne z ustawami.
Rodzaje prawa
Prawo karne. Dotyczy przestępstw i kar za nie. Określa, co jest zabronione i jakie są konsekwencje.
Prawo cywilne. Reguluje stosunki między osobami fizycznymi i prawnymi. Dotyczy np. umów, własności i odszkodowań.
Prawo administracyjne. Reguluje działalność administracji publicznej. Określa prawa i obowiązki urzędników.
Zapamiętajcie te rodzaje prawa! Na pewno się przydadzą.
Dział 3: Demokracja
Demokracja. Czyli rządy ludu. Władza należy do obywateli.
Zasady demokracji
Suwerenność narodu. Naród sprawuje władzę zwierzchnią w państwie.
Rządy prawa. Wszyscy obywatele i organy władzy podlegają prawu.
Podział władzy. Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są od siebie oddzielone.
Pluralizm polityczny. Istnieje wiele partii politycznych i organizacji społecznych.
Wolność słowa. Obywatele mają prawo do swobodnego wyrażania swoich poglądów.
Rodzaje demokracji
Demokracja bezpośrednia. Obywatele sami podejmują decyzje, np. w referendum.
Demokracja pośrednia. Obywatele wybierają swoich przedstawicieli, którzy podejmują decyzje w ich imieniu.
Pamiętajcie o różnicach! To ważne.
Dział 4: Prawa Człowieka
Prawa człowieka. Przysługują każdemu człowiekowi od urodzenia. Są niezbywalne i nienaruszalne.
Rodzaje praw człowieka
Prawa osobiste. Prawo do życia, wolności, nietykalności osobistej.
Prawa polityczne. Prawo do głosowania, udziału w życiu publicznym.
Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Prawo do pracy, edukacji, opieki zdrowotnej.
Ochrona praw człowieka
Organizacje międzynarodowe. Np. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Monitorują przestrzeganie praw człowieka na świecie.
Organizacje pozarządowe. Np. Amnesty International. Walczą o prawa człowieka i nagłaśniają przypadki ich łamania.
Warto znać te organizacje! Mogą pojawić się na sprawdzianie.
Dział 5: Samorząd Terytorialny
Samorząd terytorialny. Wspólnoty lokalne, które samodzielnie zarządzają swoimi sprawami.
Poziomy samorządu
Gmina. Najmniejsza jednostka samorządu terytorialnego. Zajmuje się sprawami lokalnymi, np. edukacją, kulturą i infrastrukturą.
Powiat. Jednostka samorządu terytorialnego wyższego szczebla. Odpowiada za sprawy o znaczeniu ponadgminnym, np. szpitale i drogi powiatowe.
Województwo. Największa jednostka samorządu terytorialnego. Zajmuje się sprawami o znaczeniu regionalnym, np. rozwój gospodarczy i kultura.
Zadania samorządu
Zaspokajanie potrzeb wspólnoty. Zapewnienie mieszkańcom dostępu do usług publicznych, np. edukacji, opieki zdrowotnej i transportu.
Planowanie przestrzenne. Określanie, jak ma być zagospodarowany teren gminy, powiatu lub województwa.
Utrzymywanie porządku publicznego. Zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom.
Zwróćcie uwagę na zadania samorządu! Są ważne.
Podsumowanie
Podsumowując, omówiliśmy najważniejsze zagadnienia z WOS Dziś i Jutro 2.
- Państwo: elementy, funkcje.
- Prawo: źródła, rodzaje.
- Demokracja: zasady, rodzaje.
- Prawa człowieka: rodzaje, ochrona.
- Samorząd terytorialny: poziomy, zadania.
Pamiętajcie, żeby dokładnie przeczytać podręcznik i notatki. Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was!
