Hej, piątoklasisto! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii? Super! Pomogę Ci ogarnąć materiał z podręcznika "Nowa Era".
Dział 1: Planeta Ziemia
Kształt i ruchy Ziemi
Ziemia ma kształt zbliżony do elipsoidy.
Pamiętaj o ruchu obrotowym Ziemi. To on powoduje dzień i noc.
Ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca. Dzięki niemu mamy pory roku!
Zwróć uwagę na oś ziemską i jej nachylenie. To ważne dla pór roku.
Równik dzieli Ziemię na półkule: północną i południową.
Południki łączą bieguny.
Równoleżniki są równoległe do równika.
Siatka geograficzna
Siatka geograficzna to układ południków i równoleżników.
Dzięki niej możemy określić położenie każdego miejsca na Ziemi za pomocą współrzędnych geograficznych.
Szerokość geograficzna: od 0° do 90° N (północna) i S (południowa).
Długość geograficzna: od 0° do 180° E (wschodnia) i W (zachodnia).
Zapamiętaj położenie Polski: około 52° N i 19° E.
Mapy
Mapa to obraz Ziemi lub jej części, przedstawiony na płaszczyźnie.
Różne rodzaje map: ogólnogeograficzne (topograficzne), tematyczne.
Skala mapy: informuje, ile razy pomniejszono odległość na mapie w stosunku do rzeczywistości.
Legenda mapy: objaśnia symbole użyte na mapie.
Dział 2: Atmosfera
Skład i budowa atmosfery
Atmosfera to powłoka gazowa otaczająca Ziemię.
Główne składniki: azot i tlen.
Warstwy atmosfery: troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera, egzosfera.
W troposferze zachodzą zjawiska pogodowe.
Pogoda i klimat
Pogoda to stan atmosfery w danym miejscu i czasie.
Elementy pogody: temperatura powietrza, opady atmosferyczne, wiatr, zachmurzenie.
Klimat to charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk pogodowych, obserwowany przez wiele lat.
Strefy klimatyczne: równikowa, zwrotnikowa, umiarkowana, okołobiegunowa.
Czynniki wpływające na klimat
Szerokość geograficzna: im bliżej równika, tym cieplej.
Odległość od morza: morze łagodzi klimat.
Wysokość nad poziomem morza: im wyżej, tym zimniej.
Prądy morskie: ciepłe prądy ocieplają klimat, zimne – ochładzają.
Ukształtowanie terenu: góry zatrzymują wilgotne masy powietrza.
Dział 3: Hydrosfera
Wody na Ziemi
Hydrosfera to powłoka wodna Ziemi.
Wody słodkie (rzeki, jeziora, lodowce) i słone (oceany, morza).
Obieg wody w przyrodzie: parowanie, kondensacja, opady.
Wody powierzchniowe
Rzeka: ciek wodny płynący w wyżłobionym przez siebie korycie.
Jezioro: naturalny zbiornik wodny.
Morze: część oceanu przylegająca do lądu.
Ocean: rozległy obszar wód słonych.
Wody podziemne
Wody podziemne: wody znajdujące się pod powierzchnią ziemi.
Źródło: miejsce, w którym wody podziemne wypływają na powierzchnię.
Dział 4: Litosfera i Pedosfera
Budowa wnętrza Ziemi
Litosfera to zewnętrzna, skalna powłoka Ziemi.
Budowa wnętrza Ziemi: jądro, płaszcz, skorupa ziemska.
Ruchy płyt litosfery: powodują trzęsienia ziemi i wulkanizm.
Procesy wewnętrzne i zewnętrzne
Procesy wewnętrzne: wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze.
Procesy zewnętrzne: wietrzenie, erozja, transport, akumulacja.
Gleby
Pedosfera to powłoka glebowa Ziemi.
Gleba: wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, powstała w wyniku wietrzenia skał i działalności organizmów.
Składniki gleby: mineralne, organiczne (próchnica).
Dział 5: Biosfera
Świat roślin i zwierząt
Biosfera to strefa życia na Ziemi.
Rośliny: producenci pokarmu.
Zwierzęta: konsumenci pokarmu.
Zależności w biosferze
Łańcuch pokarmowy: przepływ energii od producentów do konsumentów.
Sieć pokarmowa: złożony układ łańcuchów pokarmowych.
Ochrona przyrody
Ochrona przyrody: działania mające na celu zachowanie różnorodności biologicznej.
Parki narodowe, rezerwaty przyrody.
Podsumowanie
Brawo! Przeszliśmy przez cały materiał! Pamiętaj o:
- Kształcie i ruchach Ziemi.
- Siatce geograficznej i mapach.
- Atmosferze, pogodzie i klimacie.
- Hydrosferze i wodach na Ziemi.
- Litosferze, pedosferze i budowie Ziemi.
- Biosferze i ochronie przyrody.
Powodzenia na sprawdzianie! Dasz radę!
