Hej Trzecioklasiści! Przed nami sprawdzian ze składni. Nie martwcie się, razem damy radę! Ten przewodnik pomoże Wam wszystko powtórzyć i usystematyzować wiedzę.
Rodzaje Zdań
Pierwsza sprawa to rozpoznawanie zdań.
Ze Względu na Cel Wypowiedzi
Mamy zdania oznajmujące. Po prostu coś stwierdzają. Na końcu stawiamy kropkę. Przykład: Dziś jest ładna pogoda.
Są też zdania pytające. Zadajemy pytanie. Na końcu znak zapytania. Przykład: Czy pójdziesz ze mną do kina?
Kolejne to zdania rozkazujące. Wyrażają rozkaz, prośbę lub zakaz. Na końcu może być kropka lub wykrzyknik. Przykład: Zrób to! Uważaj!
No i zdania wykrzyknikowe. Wyrażają emocje. Na końcu wykrzyknik. Przykład: Ale pięknie! Jak wspaniale!
Ze Względu na Budowę
Tu dzielimy zdania na proste i złożone.
Zdanie proste ma jedno orzeczenie. Przykład: Jan czyta książkę.
Zdanie złożone ma dwa lub więcej orzeczeń. Przykład: Jan czyta książkę, a Maria słucha muzyki.
Pamiętajcie! Orzeczenie to czasownik w formie osobowej.
Rodzaje Zdań Złożonych
Zdania złożone dzielimy na kilka typów.
Zdania Współrzędnie Złożone
Te zdania są połączone spójnikami współrzędnymi. Pamiętamy o przecinkach!
Mamy zdania łączne. Spójniki: i, oraz, a także, jak również. Przykład: Uczę się gramatyki i czytam lekturę.
Są też zdania rozłączne. Spójniki: albo, lub, bądź. Przykład: Pójdę do kina albo zostanę w domu.
Następne to zdania przeciwstawne. Spójniki: ale, lecz, a, jednak, natomiast. Przykład: Chcę iść na spacer, ale pada deszcz.
I zdania wynikowe. Spójniki: więc, zatem, dlatego, toteż. Przykład: Jestem zmęczony, więc idę spać.
Zdania Podrzędnie Złożone
Tutaj jedno zdanie jest nadrzędne, a drugie podrzędne. Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie. Pamiętamy o wykresach!
Mamy zdania podmiotowe. Odpowiada na pytanie: kto? co? Przykład: Wiadomo, że jutro będzie padać. (Co jest wiadome? Że jutro będzie padać.)
Są też zdania orzecznikowe. Odpowiada na pytanie: kim jest? czym jest? jaki jest? Przykład: On jest taki, jaki ty jesteś. (Jaki on jest? Jaki ty jesteś.)
Kolejne to zdania dopełnieniowe. Odpowiada na pytania przypadków zależnych (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym?). Przykład: Powiedziałem, że przyjdę. (Co powiedziałem? Że przyjdę.)
Następne są zdania przydawkowe. Odpowiada na pytanie: jaki? która? który? czyj? ile? z czego? Przykład: Lubię książki, które są ciekawe. (Jakie książki lubię? Które są ciekawe.)
I zdania okolicznikowe. Odpowiadają na pytania okoliczników.
Mamy okoliczniki: miejsca (gdzie? dokąd? skąd? którędy?), czasu (kiedy? jak długo? odkąd? dokąd?), sposobu (jak? w jaki sposób?), przyczyny (dlaczego? z jakiej przyczyny?), celu (po co? w jakim celu?), warunku (pod jakim warunkiem?), przyzwolenia (mimo co? pomimo czego?).
Przykłady: Idę tam, gdzie mnie wołają. (Gdzie idę? Tam, gdzie mnie wołają - miejsce) Uczę się, żeby zdać egzamin. (Po co się uczę? Żeby zdać egzamin - cel)
Wykresy Zdań
Wykresy zdań pomagają zrozumieć ich strukturę. Pamiętajcie o numerowaniu zdań składowych i wpisywaniu spójników lub zaimków względnych.
Dla zdań złożonych współrzędnie rysujemy obok siebie kwadraty lub prostokąty. Wpisujemy w nie numery zdań składowych.
Dla zdań złożonych podrzędnie, zdanie nadrzędne jest na górze, a zdanie podrzędne pod nim. Rysujemy strzałkę od zdania nadrzędnego do podrzędnego.
Ćwiczenia
Najlepszy sposób na utrwalenie wiedzy to ćwiczenia. Rozwiązujcie zadania z podręcznika i zeszytu ćwiczeń.
Analizujcie zdania: określajcie ich rodzaj ze względu na cel wypowiedzi i budowę. Rozpoznawajcie zdania złożone współrzędnie i podrzędnie.
Twórzcie wykresy zdań. To naprawdę pomaga!
Podsumowanie
Pamiętajcie!
- Rozróżniamy zdania ze względu na cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe.
- Dzielimy zdania ze względu na budowę: proste i złożone.
- Zdania złożone dzielimy na współrzędnie i podrzędnie.
- Zdania współrzędnie dzielimy na: łączne, rozłączne, przeciwstawne i wynikowe.
- Zdania podrzędnie dzielimy na: podmiotowe, orzecznikowe, dopełnieniowe, przydawkowe i okolicznikowe (miejsca, czasu, sposobu, przyczyny, celu, warunku, przyzwolenia).
- Wykresy zdań pomagają zrozumieć ich strukturę.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was! Pamiętajcie o dokładnym czytaniu poleceń i spokojnej analizie zdań. Jesteście świetni!
