"Zdążyć przed Panem Bogiem" to tytuł książki i jednocześnie reportażu napisanego przez Hannę Krall. Opowiada on o życiu i działalności Marka Edelmana. Ważna postać, zarówno dla historii Polski, jak i dla medycyny.
Książka, choć krótka, porusza niezwykle trudne tematy. Mówi o Holokauście, powstaniu w getcie warszawskim i o późniejszej pracy Edelmana jako kardiochirurga. Tytuł odnosi się do próby wpływania na los człowieka, do walki o życie w skrajnych sytuacjach. Zarówno w czasie wojny, jak i na sali operacyjnej.
Kim był Marek Edelman?
Marek Edelman (1919-2009) był lekarzem kardiologiem i działaczem społecznym. Przede wszystkim, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim. Po wojnie, pozostał w Polsce i poświęcił się medycynie. Zasłynął jako pionier w dziedzinie operacji serca.
Jego powojenna działalność medyczna była kontynuacją walki o życie. Uważał, że każda chwila jest cenna. Zawsze walczył o każdego pacjenta. Starał się "zdążyć przed Panem Bogiem", by odsunąć śmierć.
Powstanie w Getcie Warszawskim
Powstanie w getcie warszawskim (1943) było aktem desperacji i oporu. Edelman, jako jeden z liderów Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), brał w nim aktywny udział. Walka ta, choć skazana na porażkę, była symbolem godności i niezłomności.
Książka Krall prezentuje powstanie z perspektywy Edelmana. Nie ma tu patosu i heroicznych opisów. Są za to realia życia w getcie, strach, głód i codzienna walka o przetrwanie. Są także decyzje, które trzeba było podejmować – kogo ratować, a kogo poświęcić.
Praca Kardiochirurga
Po wojnie Edelman został kardiochirurgiem. Pracował w Łodzi. Jego praca była równie ważna jak walka w getcie. Uważał, że ratowanie życia na sali operacyjnej to kontynuacja jego wcześniejszych działań.
W książce znajdziemy opisy trudnych operacji. Edelman opisuje to w sposób bardzo rzeczowy. Bez zbędnych emocji. Skupia się na medycznych aspektach. Widać jednak, że za każdym pacjentem kryje się dla niego ludzka historia. Historia, o którą warto walczyć.
Tytuł i jego znaczenie
Tytuł "Zdążyć przed Panem Bogiem" jest kluczowy dla zrozumienia przesłania książki. Odnosi się do przekonania Edelmana, że człowiek ma obowiązek walczyć o życie, nawet w beznadziejnych sytuacjach. Ma obowiązek próbować przesunąć granicę śmierci.
"Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, żeby nie zgasła" – to słowa Edelmana. Doskonale oddają jego filozofię. Ukazują jego determinację w ratowaniu życia.
Ważne motywy w książce
W książce Hanny Krall pojawia się wiele ważnych motywów. Należą do nich między innymi: pamięć, odpowiedzialność, wybór i godność. Pamięć o przeszłości ma być przestrogą i lekcją. Odpowiedzialność za drugiego człowieka jest nadrzędna. Wybory, nawet te najtrudniejsze, trzeba podejmować. Godność należy zachować nawet w obliczu śmierci.
Pamięć o Holokauście jest niezwykle ważna. Książka przypomina o tragedii Żydów i o okrucieństwach wojny. Ma uczyć tolerancji i szacunku dla drugiego człowieka. Odpowiedzialność za życie innych jest motywem przewodnim. Dotyczy zarówno czasów wojny, jak i powojennej pracy Edelmana jako lekarza.
Styl Hanny Krall
Hanna Krall posługuje się oszczędnym, reporterskim stylem. Unika ocen i komentarzy. Pozwala, by fakty mówiły same za siebie. Jej język jest prosty i klarowny. Dzięki temu książka jest bardzo przejmująca i poruszająca.
Charakterystyczne są krótkie zdania i brak rozwlekłych opisów. Skupia się na konkretnych sytuacjach i dialogach. To sprawia, że czytelnik czuje się, jakby sam był świadkiem opisywanych wydarzeń. Styl Krall jest niezwykle skuteczny w oddawaniu realiów tamtych czasów.
Znaczenie współczesne
"Zdążyć przed Panem Bogiem" to książka, która wciąż jest aktualna i ważna. Uczy nas o historii, ale także o wartości życia. Przypomina o potrzebie walki o godność i o odpowiedzialności za drugiego człowieka. Uświadamia, że nigdy nie wolno nam zapomnieć o przeszłości.
Lekcja Marka Edelmana pozostaje ważna. Przesłanie "zdążyć przed Panem Bogiem" inspiruje do działania i do podejmowania trudnych wyzwań. Wzywa do pomagania innym i do walki o lepszy świat. To uniwersalne przesłanie, które nigdy nie straci na aktualności. Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek.
