Hej! Dzisiaj zajmiemy się tematem, który często pojawia się na sprawdzianach w 7 klasie: Zdania Złożone. Brzmi groźnie? Spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze!
Najpierw, musimy zrozumieć, co to jest w ogóle zdanie. Zdanie to grupa słów, która wyraża kompletną myśl. Na przykład: "Pies szczeka." To jest proste zdanie.
A co to jest zdanie pojedyncze? To zdanie, które zawiera tylko jedno orzeczenie. Orzeczenie to po prostu czasownik, który coś o czymś mówi. W zdaniu "Pies szczeka" orzeczeniem jest "szczeka". Jest tylko jedno orzeczenie, więc to zdanie pojedyncze.
Czym jest zdanie złożone?
Zdanie złożone to takie, które składa się z dwóch lub więcej zdań pojedynczych. Te zdania pojedyncze są połączone ze sobą za pomocą spójników albo zaimków względnych. Wyobraź sobie, że masz dwa klocki Lego. Zdanie złożone to te klocki połączone w jedną konstrukcję.
Na przykład: "Pies szczeka i kot miauczy." Mamy tu dwa zdania pojedyncze: "Pies szczeka" i "Kot miauczy". Połączył je spójnik "i". To właśnie jest zdanie złożone!
Inny przykład: "Uczę się, żeby zdać egzamin." Znowu mamy dwa zdania: "Uczę się" i "Zdać egzamin". Połączył je spójnik "żeby".
Rodzaje zdań złożonych
Zdania złożone dzielimy na różne rodzaje, w zależności od tego, jak te zdania pojedyncze są ze sobą powiązane. Najważniejsze rodzaje to:
- Zdania współrzędnie złożone
- Zdania podrzędnie złożone
Zdania współrzędnie złożone
W zdaniach współrzędnie złożonych żadne ze zdań składowych nie jest ważniejsze od drugiego. Oba zdania są na równi. Można powiedzieć, że są to równorzędne klocki Lego połączone ze sobą.
W zdaniach współrzędnie złożonych używamy spójników takich jak: i, oraz, a, ale, lecz, natomiast, albo, lub, czy, więc, dlatego, zatem.
Przykłady:
- "Pójdę do kina i kupię popcorn." - Dwa równie ważne działania.
- "Chcę iść na spacer, ale pada deszcz." - Dwa przeciwności, ale żadna nie jest ważniejsza.
- "Zjem pizzę albo zamówię sushi." - Dwa wybory, żaden nie jest nadrzędny.
Pamiętaj! Przed spójnikami "ale", "lecz", "natomiast", "więc", "dlatego", "zatem" stawiamy przecinek! Przed spójnikami "i", "oraz", "albo", "lub", "czy" przecinek stawiamy tylko wtedy, gdy powtarzają się (np. "Czy pójdziesz, czy zostaniesz?").
Zdania podrzędnie złożone
W zdaniach podrzędnie złożonych jedno ze zdań jest ważniejsze od drugiego. Jedno zdanie (zdanie podrzędne) dopełnia, wyjaśnia lub określa drugie zdanie (zdanie nadrzędne). Wyobraź sobie, że masz duży klocek Lego i mały klocek, który do niego doklejasz - mały klocek zależy od dużego.
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie, które zadajemy zdaniu nadrzędnemu. Na przykład: "Wiem, że jutro będzie sprawdzian." Zdanie nadrzędne to "Wiem". Pytamy: "Wiem co?" Odpowiedź: "Że jutro będzie sprawdzian" - to zdanie podrzędne.
Zdania podrzędne łączy się z zdaniem nadrzędnym za pomocą spójników takich jak: że, ponieważ, bo, żeby, gdy, kiedy, jeśli, chociaż, mimo że lub zaimków względnych: który, co, kto, gdzie, jak, ile.
Przykłady:
- "Uczę się pilnie, ponieważ chcę zdać egzamin." - Dlaczego się uczę? Ponieważ chcę zdać egzamin.
- "Powiedział, że przyjdzie później." - Co powiedział? Że przyjdzie później.
- "Pójdę tam, gdzie Ty pójdziesz." - Gdzie pójdę? Tam, gdzie Ty pójdziesz.
Przed spójnikami i zaimkami łączącymi zdanie nadrzędne z podrzędnym zawsze stawiamy przecinek! (że, ponieważ, bo, żeby, gdy, kiedy, jeśli, chociaż, mimo że, który, co, kto, gdzie, jak, ile).
Jak rozpoznać zdanie złożone na sprawdzianie?
Na sprawdzianie, żeby rozpoznać zdanie złożone, szukaj przede wszystkim:
- Spójników: i, oraz, a, ale, lecz, natomiast, albo, lub, czy, więc, dlatego, zatem, że, ponieważ, bo, żeby, gdy, kiedy, jeśli, chociaż, mimo że.
- Zaimków względnych: który, co, kto, gdzie, jak, ile.
- Przecinków przed tymi spójnikami i zaimkami (w większości przypadków).
- Więcej niż jednego orzeczenia (czasownika).
Spróbuj rozłożyć zdanie na mniejsze części. Czy możesz je podzielić na dwa oddzielne zdania, które mają sens? Jeśli tak, to prawdopodobnie masz do czynienia ze zdaniem złożonym.
Na przykład, weźmy zdanie: "Poszedłem do sklepu, bo chciałem kupić chleb." Możemy je podzielić na: "Poszedłem do sklepu." i "Chciałem kupić chleb." Połączył je spójnik "bo". To jest zdanie złożone podrzędnie. Dlaczego poszedłem do sklepu? Bo chciałem kupić chleb.
Inny przykład: "Lubię czytać książki i oglądać filmy." Możemy je podzielić na: "Lubię czytać książki." i "Lubię oglądać filmy." Połączył je spójnik "i". To jest zdanie złożone współrzędnie. Dwa równie ważne elementy.
Pamiętaj, ćwiczenie czyni mistrza! Im więcej będziesz analizować zdań, tym łatwiej będzie Ci rozpoznawać zdania złożone i określać ich rodzaj. Powodzenia na sprawdzianie!
