Hej Ósmoklasisto! Czeka Cię Sprawdzian z WOS-u, dział 1? Bez obaw! Rozłożymy go na czynniki pierwsze.
Co nas czeka w dziale 1?
Skupimy się na społeczeństwie, państwie, prawach i obowiązkach. Brzmi groźnie? Spokojnie. Potraktujmy to jak układankę puzzle. Każdy element jest ważny, a razem tworzą spójny obraz.
Społeczeństwo: My, czyli kto?
Wyobraź sobie klasę. To mała społeczność. Są uczniowie, nauczyciel, zasady. Wszyscy razem tworzą grupę. Tak samo jest w większej skali – to całe społeczeństwo.
Społeczeństwo to zbiorowość ludzi połączonych więzami. Jakimi więzami? Na przykład język, kultura, historia, terytorium.
Pomyśl o swojej rodzinie. Macie wspólne tradycje, język (polski!), historię (rodzinną). To mini-społeczność wewnątrz większej.
Grupy społeczne: to mniejsze "klasy" w społeczeństwie. Rodzina, szkoła, klub sportowy, grupa przyjaciół. W każdej grupie obowiązują pewne zasady.
Ćwiczenie: Zastanów się, do jakich grup społecznych należysz. Wypisz je. Jakie zasady panują w każdej z nich?
Państwo: Kto tu rządzi?
Państwo to organizacja polityczna. Ma swoje terytorium, ludność i rząd. To taka duża "firma" zarządzająca naszym życiem. Ale to my, obywatele, jesteśmy jej właścicielami!
Wyobraź sobie, że państwo to dom. Rząd to zarządca tego domu. Ustala zasady (prawa), dba o porządek (policja), zbiera pieniądze na utrzymanie (podatki). Dom musi być dobrze zarządzany, żeby wszystkim dobrze się mieszkało.
Funkcje państwa: Państwo ma wiele zadań. Zapewnia bezpieczeństwo (wojsko, policja), edukację (szkoły), opiekę zdrowotną (szpitale), infrastrukturę (drogi, mosty).
Pomyśl o szkole. Dyrektor i nauczyciele odpowiadają za porządek, naukę i bezpieczeństwo uczniów. Tak samo państwo dba o swoich obywateli, tylko w większej skali.
Prawa i obowiązki: Co mi wolno, a co muszę?
Prawa człowieka: To podstawowe wolności i uprawnienia, które przysługują każdemu człowiekowi od urodzenia. Niezależnie od koloru skóry, wyznania, płci, czy poglądów.
Wyobraź sobie, że to zestaw "narzędzi", które pozwalają Ci godnie żyć. Prawo do życia, wolności słowa, edukacji, prywatności. To tak, jakbyś miał klucze do swojego własnego "ja".
Obowiązki obywatela: To coś, co musimy robić dla dobra wspólnego. Płacenie podatków, przestrzeganie prawa, dbanie o środowisko. To jak "cegiełki", które dokładamy do budowy silnego państwa.
Pomyśl o sprzątaniu w domu. Każdy domownik ma swoje obowiązki. Tak samo w państwie – każdy obywatel ma swoje zadania.
Konstytucja: To najważniejszy akt prawny w państwie. Określa zasady działania państwa, prawa i obowiązki obywateli. To jak "instrukcja obsługi" państwa.
Ćwiczenie: Wymień kilka praw i obowiązków obywatela. Jakie konsekwencje grożą za nieprzestrzeganie prawa?
Formy państwa: Jakie mamy "domy"?
Monarchia: Władza jest dziedziczna. Król lub królowa rządzą dożywotnio. Przykład: Wielka Brytania.
Wyobraź sobie, że to rodzinna firma, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Syn króla zostaje królem, wnuk króla – królem i tak dalej.
Republika: Władza jest wybierana przez obywateli na określony czas. Przykład: Polska.
Wyobraź sobie, że to firma, w której pracownicy (obywatele) wybierają szefa (prezydenta) na kilka lat. Po tym czasie wybierają go ponownie, albo kogoś innego.
Demokracja: Władza należy do ludu. Obywatele mają wpływ na decyzje państwa poprzez wybory i referenda. To system, w którym liczy się głos każdego obywatela.
Wyobraź sobie, że to system głosowania w klasie. Każdy uczeń ma prawo głosu i decyduje, co będą robić na wycieczce.
Ćwiczenie: Porównaj monarchię i republikę. Jakie są zalety i wady każdego systemu?
Podsumowanie
Dział 1 WOS-u to fundament wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie. Pamiętaj o przykładach i porównaniach. Wizualizuj sobie te zagadnienia, a Sprawdzian pójdzie jak z płatka!
Powodzenia!
