Hej uczniowie! Gotowi na sprawdzian z przyrody? Dział 4 – Odkrywamy Tajemnice Życia – może wydawać się trudny, ale spokojnie, przejdziemy przez to razem!
Co to w ogóle jest to życie?
Zastanawialiście się kiedyś, co odróżnia kamień od drzewa? Oba są w naszym otoczeniu, ale tylko drzewo żyje. Życie to zespół cech, które odróżniają organizmy żywe od materii nieożywionej.
Spróbujmy to rozłożyć na czynniki pierwsze.
Cechy organizmów żywych
Organizmy żywe, czyli rośliny, zwierzęta, grzyby i bakterie, mają pewne wspólne cechy.
1. Budowa komórkowa.
Wszystkie organizmy żywe zbudowane są z komórek. Komórka to taka podstawowa jednostka życia. Wyobraźcie sobie, że to cegła, z której zbudowany jest dom. My jesteśmy jak wielkie domy, a bakterie to maleńkie domki z jednej cegły.
2. Odżywianie się.
Żeby żyć, potrzebujemy energii. Odżywianie się to proces pobierania i przetwarzania pokarmu. Rośliny same wytwarzają pokarm dzięki fotosyntezie (o tym za chwilę), a my, ludzie, musimy jeść, żeby mieć siłę.
3. Oddychanie.
Oddychanie to proces pobierania tlenu i wydalania dwutlenku węgla. Potrzebujemy tlenu, żeby uzyskać energię z pożywienia. Nawet rośliny oddychają, choć robią to trochę inaczej niż my.
4. Wydalanie.
Podczas przemiany materii powstają substancje, których organizm nie potrzebuje. Trzeba się ich pozbyć! Wydalanie to proces usuwania zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
5. Ruch.
Ruch to przemieszczanie się organizmu lub jego części. Zwierzęta mogą biegać, pływać, latać. Rośliny też się poruszają, choć wolniej – np. zwracają się w stronę słońca.
6. Reagowanie na bodźce.
Reagowanie na bodźce to zdolność do odbierania informacji z otoczenia i odpowiadania na nie. Np. zamykamy oczy, gdy światło jest zbyt jasne. Rośliny też reagują – np. korzenie rosną w stronę wody.
7. Rozmnażanie się.
Rozmnażanie się to proces powstawania nowych organizmów. Dzięki temu życie trwa dalej. Mamy dzieci, rośliny rozsiewają nasiona, bakterie się dzielą.
8. Wzrost i rozwój.
Wzrost to zwiększanie masy i rozmiarów organizmu. Rozwój to zmiany, które zachodzą w organizmie w ciągu jego życia. Małe dziecko rośnie i uczy się, aż staje się dorosłym człowiekiem.
Fotosynteza – magia roślin
Wspomniałem o fotosyntezie. Co to takiego?
Fotosynteza to proces, w którym rośliny, przy użyciu światła słonecznego, dwutlenku węgla z powietrza i wody, wytwarzają cukier (pokarm) i tlen. To takie roślinkowe "gotowanie", ale bez kuchenki!
Dzięki fotosyntezie rośliny są samożywne (same wytwarzają pokarm), a my mamy tlen do oddychania. To bardzo ważny proces dla życia na Ziemi!
Składniki potrzebne do życia
Żeby organizmy mogły żyć, potrzebują różnych składników.
1. Woda.
Woda to podstawa życia. Stanowi większość masy naszego ciała i jest niezbędna do wszystkich procesów życiowych.
2. Powietrze.
Powietrze dostarcza nam tlenu, który jest potrzebny do oddychania. Rośliny pobierają z powietrza dwutlenek węgla do fotosyntezy.
3. Światło słoneczne.
Światło słoneczne jest niezbędne do fotosyntezy. Bez niego rośliny nie mogłyby wytwarzać pokarmu.
4. Gleba (dla roślin).
Gleba dostarcza roślinom wody i składników mineralnych, które są im potrzebne do wzrostu i rozwoju.
Przystosowania do życia
Organizmy żywe są przystosowane do życia w różnych środowiskach. Co to znaczy?
Przystosowanie to cecha, która pomaga organizmowi przetrwać i rozmnażać się w danym środowisku.
Przykłady przystosowań:
- Kaktusy mają grube, mięsiste łodygi, które magazynują wodę, i kolce zamiast liści, które chronią je przed utratą wody. To przystosowanie do życia na pustyni.
- Ryby mają płetwy, które umożliwiają im pływanie, i skrzela, które pozwalają im oddychać w wodzie. To przystosowanie do życia w wodzie.
- Niedźwiedzie polarne mają grubą warstwę tłuszczu i gęste futro, które chronią je przed zimnem. To przystosowanie do życia w Arktyce.
Środowisko życia
Środowisko życia to wszystko, co otacza organizm żywy – powietrze, woda, gleba, inne organizmy.
Organizmy żyją w różnych środowiskach:
- Lądy: lasy, łąki, pustynie, góry.
- Wody: oceany, morza, rzeki, jeziora.
- Powietrze: ptaki, owady.
- W glebie: dżdżownice, bakterie.
Każde środowisko ma swoje specyficzne warunki, do których organizmy muszą się przystosować.
Podsumowanie
Pamiętajcie! Życie charakteryzuje się budową komórkową, odżywianiem się, oddychaniem, wydalaniem, ruchem, reagowaniem na bodźce, rozmnażaniem się, wzrostem i rozwojem. Rośliny przeprowadzają fotosyntezę, a wszystkie organizmy potrzebują wody, powietrza i odpowiednich warunków środowiska, żeby żyć.
Powodzenia na sprawdzianie! Myślcie logicznie i wykorzystujcie wiedzę z lekcji. Dacie radę!
