Witaj ósmoklasisto! Przygotowujesz się do Sprawdzianu z Historii, dział 1 – Wczoraj i Dziś? Super! Zrobimy to razem, krok po kroku. Wyobraź sobie, że historia to taka olbrzymia układanka. My musimy poukładać jej pierwsze elementy.
Co nas czeka w tym dziale?
Skupimy się na tym, jak badać przeszłość. Jak odróżnić fakty od opinii. Poznamy pojęcia takie jak: źródła historyczne, chronologia, i periodyzacja.
Źródła Historyczne – Ślady Przeszłości
Pomyśl o detektywie. Detektyw szuka śladów, żeby rozwiązać zagadkę. Historyk robi dokładnie to samo! Tylko, że jego zagadka to przeszłość.
Źródła historyczne to wszystkie ślady, które pozostały po ludziach i wydarzeniach z przeszłości. To jak okruchy chleba pozostawione przez Jasia i Małgosię. Prowadzą nas do celu.
Podział źródeł historycznych:
1. Źródła pisane: To teksty! Książki, gazety, listy, pamiętniki, dokumenty. Wyobraź sobie starą książkę. Ona opowiada nam o czasach, w których ją napisano. Tak samo list od babci zdradza nam, co robiła w młodości.
2. Źródła materialne: To przedmioty. Budynki, narzędzia, ubrania, broń, monety. Spójrz na stary zamek. Mur i każdy kamień opowiada historię. Moneta z czasów króla Stanisława Augusta mówi nam o handlu i życiu w tamtych czasach.
3. Źródła ikonograficzne: To obrazy. Zdjęcia, malowidła, rzeźby, grafiki. Stare zdjęcie twojej prababci pokaże ci, jak wyglądała moda w jej młodości. Obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" pozwoli poczuć ducha tamtych czasów.
4. Źródła ustne: To relacje ludzi. Wywiady, wspomnienia, legendy, opowieści. Rozmowa z dziadkiem o jego dzieciństwie to żywa lekcja historii. Legenda o Smoku Wawelskim ubarwia historię Krakowa.
Chronologia – Uporządkowany Czas
Chronologia to nic innego jak układanie wydarzeń w kolejności, w jakiej się wydarzyły. Wyobraź sobie oś czasu. Na tej osi zaznaczasz punkty – ważne wydarzenia. Najpierw narodziny, potem pierwszy krok, pierwszy dzień w szkole... W historii jest podobnie.
Daty i wieki:
Pamiętaj! 100 lat to wiek. Liczymy je od 1 do 100, 101 do 200, i tak dalej. Żeby ustalić, który to wiek, dodaj 1 do pierwszej cyfry w dacie (jeśli data ma cztery cyfry). Np. 1410 rok (Bitwa pod Grunwaldem) to wiek XV (14 + 1 = 15). Jeśli data kończy się dwoma zerami, to jest proste. 1500 rok to wiek XV.
Pamiętaj o p.n.e. i n.e.! Wszystko, co wydarzyło się przed narodzeniem Chrystusa, oznaczamy p.n.e. (przed naszą erą). Wszystko po narodzeniu Chrystusa oznaczamy n.e. (naszej ery).
Przykład: 753 r. p.n.e. - założenie Rzymu. 2023 r. n.e. – Teraz!
Periodyzacja – Podział Dziejów
Periodyzacja to podział historii na mniejsze okresy. To jak dzielenie książki na rozdziały. Każdy rozdział opowiada o czymś innym.
Główne epoki historyczne:
1. Starożytność: Od wynalezienia pisma (ok. 3000 r. p.n.e.) do upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r. n.e.). Wyobraź sobie Egipt, Grecję, Rzym. To czasy piramid, filozofów i legionów.
2. Średniowiecze: Od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r. n.e.) do odkrycia Ameryki (1492 r.). Rycerze, zamki, krucjaty, epidemia dżumy. Wyobraź sobie króla Artura, zakon krzyżacki i budowę katedr.
3. Nowożytność: Od odkrycia Ameryki (1492 r.) do wybuchu I wojny światowej (1914 r.). Wielkie odkrycia geograficzne, renesans, reformacja, rewolucja francuska. Wyobraź sobie Kolumba, Leonardo da Vinci, Napoleona.
4. Współczesność: Od wybuchu I wojny światowej (1914 r.) do dzisiaj. Wojny światowe, rozwój technologii, globalizacja. Wyobraź sobie internet, smartfony i loty w kosmos.
Fakt czy Opinia?
Bardzo ważne jest odróżnianie faktów od opinii. Fakt to coś, co da się udowodnić. Np. "Bitwa pod Grunwaldem odbyła się w 1410 roku". Opinia to czyjeś zdanie. Np. "Bitwa pod Grunwaldem była najważniejszą bitwą w historii Polski".
Wyobraź sobie, że prowadzisz śledztwo. Zbierz dowody i zastanów się, co jest pewne, a co tylko przypuszczeniem.
Porównanie:
Fakt: Marie Curie-Skłodowska otrzymała Nagrodę Nobla.
Opinia: Marie Curie-Skłodowska była najmądrzejszą kobietą w historii.
Podsumowanie
Pamiętaj! Historia to nie tylko daty i nazwiska. To opowieść o ludziach, którzy żyli przed nami. Dzięki poznawaniu przeszłości, lepiej rozumiemy teraźniejszość. A może nawet możemy wpłynąć na przyszłość! Powodzenia na sprawdzianie!
