Hej siódmoklasisto! Czeka Cię sprawdzian z historii, dział 1: "Wczoraj i Dziś"? Nie martw się! Rozłożymy to na czynniki pierwsze, tak, żeby historia stała się dla Ciebie jasna i zrozumiała.
Co to w ogóle znaczy "Wczoraj i Dziś"?
Pomyśl o tym jak o porównaniu dwóch zdjęć. Jedno zdjęcie pokazuje Ciebie, kiedy byłeś małym dzieckiem. Drugie zdjęcie pokazuje Ciebie teraz. Widzisz różnice? Jesteś wyższy, umiesz więcej, myślisz inaczej. Tak samo jest z historią! Porównujemy przeszłość ("Wczoraj") z teraźniejszością ("Dziś").
Chodzi o to, żeby zrozumieć, jak to, co działo się kiedyś, wpłynęło na to, jak żyjemy dzisiaj. Bez "Wczoraj" nie byłoby "Dziś"! Wyobraź sobie budynek. Fundamenty to przeszłość, a to, co widzisz na górze, to teraźniejszość. Fundamenty muszą być mocne, żeby budynek się nie zawalił. Tak samo jest z historią!
Jak historycy badają przeszłość? Źródła historyczne.
Historycy to detektywi przeszłości! Ale zamiast szukać przestępców, szukają śladów tego, co się wydarzyło dawno temu. Te ślady to źródła historyczne.
Pomyśl o tym jak o układance. Każdy kawałek układanki to jakieś źródło. Im więcej kawałków znajdziesz, tym pełniejszy obraz przeszłości uda Ci się ułożyć. Ale uwaga! Nie wszystkie kawałki pasują idealnie!
Rodzaje źródeł historycznych.
Mamy różne rodzaje tych "kawałków układanki":
1. Źródła pisane: To jak listy od przeszłości. Książki, gazety, kroniki, pamiętniki, dokumenty – wszystko, co zostało zapisane. Wyobraź sobie list od króla Zygmunta Augusta! To źródło pisane!
2. Źródła materialne: To jak zabawki i narzędzia z przeszłości. Budowle (zamki, kościoły), przedmioty codziennego użytku (naczynia, ubrania), narzędzia, broń, monety, meble – wszystko, co da się dotknąć. Na przykład Zamek Królewski na Wawelu to wspaniałe źródło materialne. Możemy zobaczyć, jak żyli królowie!
3. Źródła ustne: To jak opowieści babci i dziadka. Legendy, podania, relacje świadków – wszystko, co zostało przekazane słownie z pokolenia na pokolenie. Pamiętaj jednak, że opowieści z czasem mogą się zmieniać i tracić na dokładności!
4. Źródła ikonograficzne: To jak zdjęcia i filmy z przeszłości. Obrazy, rzeźby, fotografie, filmy, mapy – wszystko, co można zobaczyć. Na przykład "Bitwa pod Grunwaldem" Jana Matejki to ważne źródło ikonograficzne, które pokazuje nam, jak wyobrażano sobie to wydarzenie.
5. Źródła audiowizualne: To nagrania dźwiękowe i filmy. Mogą to być nagrania przemówień, audycje radiowe lub filmy dokumentalne. To one pozwalają usłyszeć i zobaczyć przeszłość!
Jak chronimy ślady przeszłości?
Skoro źródła historyczne są takie ważne, musimy o nie dbać! Wyobraź sobie, że to skarby! Gdzie trzymamy skarby? W archiwach, bibliotekach i muzeach!
Archiwa: To jak magazyny dokumentów. Tam przechowywane są ważne dokumenty państwowe, akty notarialne, listy, zdjęcia.
Biblioteki: To domy dla książek! Znajdziesz tam nie tylko literaturę piękną, ale też książki historyczne, gazety, czasopisma z przeszłości.
Muzea: To miejsca, gdzie możesz zobaczyć przedmioty z przeszłości. Muzea archeologiczne, historyczne, etnograficzne – każde z nich opowiada inną historię.
Czas i przestrzeń w historii.
Historia to nie tylko wydarzenia, ale też czas i miejsce, w których się te wydarzenia rozgrywały. Pomyśl o tym jak o filmie. Musisz wiedzieć, kiedy i gdzie akcja się dzieje, żeby zrozumieć fabułę.
Chronologia: To jak oś czasu. Układamy wydarzenia w kolejności, w jakiej się wydarzyły. Wyobraź sobie, że masz perły i musisz je nawlec na nić w odpowiedniej kolejności. Tak samo jest z wydarzeniami historycznymi!
Daty: To konkretne momenty w czasie. Rok, miesiąc, dzień. Pamiętaj, że historia to nie tylko ogólne opowieści, ale też konkretne daty!
Epoki historyczne: Dzielimy historię na duże okresy, żeby łatwiej było ją zrozumieć. To jak rozdziały w książce.
- Starożytność: Od wynalezienia pisma do upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego (ok. 476 r. n.e.).
- Średniowiecze: Od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego do odkrycia Ameryki (1492 r.).
- Nowożytność: Od odkrycia Ameryki do wybuchu I wojny światowej (1914 r.).
- Współczesność: Od wybuchu I wojny światowej do dziś.
Przestrzeń: To miejsce, gdzie rozgrywają się wydarzenia. Państwa, miasta, regiony, kontynenty. Pomyśl o mapie! Każde miejsce ma swoją historię.
Podsumowanie: Kluczowe pojęcia.
Żeby dobrze przygotować się do sprawdzianu, zapamiętaj te pojęcia:
- Źródła historyczne: Ślady przeszłości.
- Archiwa, biblioteki, muzea: Miejsca, gdzie chronimy źródła historyczne.
- Chronologia: Uporządkowanie wydarzeń w czasie.
- Epoki historyczne: Duże okresy w historii.
Pamiętaj! Historia to nie tylko suche fakty i daty. To fascynująca opowieść o tym, jak żyli ludzie przed nami i jak ich działania wpłynęły na to, jak żyjemy dzisiaj. Ucz się z ciekawością, a na pewno poradzisz sobie na sprawdzianie!
