Rozpoczynamy podróż przez świat między wojnami, okres burzliwych zmian i wielkich nadziei, które wkrótce miały zostać wystawione na ciężką próbę.
Europa po I wojnie światowej
I wojna światowa zakończyła się w 1918 roku. Zmieniła mapę Europy. Powstały nowe państwa, a stare imperia upadły.
Przykładem jest Polska. Odzyskała niepodległość po 123 latach zaborów.
Traktat wersalski z 1919 roku ustalił nowy porządek w Europie. Nałożył na Niemcy ogromne reparacje wojenne. To wywołało niezadowolenie w społeczeństwie niemieckim.
Liga Narodów, powstała po wojnie, miała zapobiegać kolejnym konfliktom. Niestety, okazała się nieskuteczna wobec agresywnej polityki niektórych państw.
Kryzys gospodarczy lat 30.
Lata 20. XX wieku to okres względnej stabilizacji i rozwoju. Nazywany jest "szalonymi latami dwudziestymi".
W 1929 roku wybuchł wielki kryzys gospodarczy. Zaczął się od krachu na giełdzie w Nowym Jorku.
Kryzys szybko rozprzestrzenił się na cały świat. Bezrobocie i bieda dotknęły miliony ludzi.
Rządy próbowały walczyć z kryzysem na różne sposoby. Wprowadzano interwencjonizm państwowy w gospodarkę.
Przykładem jest Nowy Ład w Stanach Zjednoczonych, wprowadzony przez prezydenta Roosevelta.
Powstanie totalitaryzmów
Kryzys gospodarczy przyczynił się do wzrostu popularności ideologii totalitarnych. Obiecywały one szybkie rozwiązanie problemów i silną władzę.
Totalitaryzm to system polityczny, w którym państwo kontroluje wszystkie aspekty życia obywateli.
W Związku Radzieckim władzę sprawował Stalin. Wprowadził dyktaturę komunistyczną.
Cechy stalinizmu to: kult jednostki, terror, kolektywizacja rolnictwa i industrializacja.
W Włoszech władzę przejął Mussolini. Zaprowadził faszyzm.
Faszyzm charakteryzuje się nacjonalizmem, kultem państwa i wodza, oraz antykomunizmem.
W Niemczech do władzy doszedł Hitler. Stworzył system nazistowski.
Nazizm to skrajna forma faszyzmu. Charakteryzuje się rasizmem, antysemityzmem i dążeniem do podboju.
Wszystkie te systemy – komunizm, faszyzm i nazizm – łączyło jedno: ograniczenie wolności obywatelskich i brutalne represje.
Sytuacja w Polsce międzywojennej
Polska po odzyskaniu niepodległości stanęła przed wieloma wyzwaniami. Problemy gospodarcze, społeczne i polityczne utrudniały stabilny rozwój.
Józef Piłsudski dokonał przewrotu majowego w 1926 roku. Wprowadził system autorytarny, zwany sanacją.
Sanacja dążyła do wzmocnienia państwa i walki z korupcją. Ograniczono jednak wolności obywatelskie i wprowadzono cenzurę.
Polska musiała radzić sobie z problemami mniejszości narodowych. Żyli w niej Ukraińcy, Białorusini, Żydzi i Niemcy.
Kultura w Polsce międzywojennej rozwijała się bardzo dynamicznie. Powstało wiele wybitnych dzieł literackich, filmowych i muzycznych.
Przykłady to twórczość Witkacego, Brunona Schulza i Tadeusza Dołęgi-Mostowicza.
Dążenia do pokoju i narastanie konfliktów
Mimo istnienia Ligi Narodów, napięcia międzynarodowe rosły. Państwa totalitarne dążyły do ekspansji terytorialnej.
Niemcy łamały postanowienia traktatu wersalskiego. Zbroiły się i anektowały kolejne terytoria.
Włochy zajęły Etiopię.
Japonia prowadziła ekspansję w Azji.
Polityka ustępstw (appeasement) prowadzona przez państwa zachodnie wobec Hitlera, nie powstrzymała agresji.
Aneksja Czechosłowacji przez Niemcy w 1939 roku pokazała, że wojna jest nieunikniona.
Pakt Ribbentrop-Mołotow, zawarty między Niemcami a Związkiem Radzieckim, był bezpośrednią przyczyną II wojny światowej.
Podsumowanie
Okres międzywojenny to czas kontrastów. Z jednej strony rozwój kultury i technologii, z drugiej – kryzys gospodarczy i powstanie totalitaryzmów.
Nierozwiązane problemy po I wojnie światowej, ambicje agresywnych państw i nieskuteczność Ligi Narodów doprowadziły do wybuchu kolejnej, jeszcze straszniejszej wojny.
Zrozumienie tego okresu jest kluczowe, aby wyciągnąć wnioski z historii i dążyć do budowania lepszego świata.
