Hej! Zaraz zajmiemy się tematem, który pewnie niedługo pojawi się na Twoim sprawdzianie z historii, czyli pierwsze cywilizacje. To bardzo fascynująca podróż w czasie, obiecuję! Postaram się wytłumaczyć wszystko tak prosto, jak tylko się da. Będzie dużo przykładów, żebyś bez problemu zrozumiał/a o co chodzi.
Co to w ogóle jest cywilizacja?
Zacznijmy od podstaw. Słowo "cywilizacja" może brzmieć poważnie, ale w gruncie rzeczy to po prostu pewien poziom rozwoju społeczeństwa. Wyobraź sobie, że masz grupę ludzi, którzy potrafią razem budować domy, uprawiać pola, pisać i tworzyć zasady, które wszystkich obowiązują. To już jest zalążek cywilizacji! Cywilizacja to więc nie tylko budynki i technologia. Obejmuje też kulturę, sztukę, religię i sposób organizacji życia społecznego.
Pomyśl o swojej klasie. Macie swoje zasady, swoje "rytuały" (np. jak obchodzicie urodziny), a nauczyciel dba o porządek. To taka mini-cywilizacja! Im większa grupa i im bardziej skomplikowane zasady i umiejętności, tym bardziej rozwinięta cywilizacja.
Kiedy i gdzie powstały pierwsze cywilizacje?
Pierwsze cywilizacje zaczęły się rozwijać około 3500 lat p.n.e. Co to znaczy "p.n.e."? To skrót od "przed naszą erą". Oznacza to lata przed narodzeniem Chrystusa, które przyjmujemy jako punkt odniesienia. Pamiętaj, że liczymy wtedy "do tyłu". Im mniejsza liczba p.n.e., tym bliżej "zera" (narodzin Chrystusa), a im większa, tym dawniej to było.
Gdzie powstały? Głównie w dolinach wielkich rzek. Dlaczego rzek? Bo woda jest niezbędna do życia i uprawy roślin. A jedzenie to podstawa przetrwania! Mezopotamia (dzisiejszy Irak) między rzekami Tygrys i Eufrat, Egipt nad Nilem, Indie nad Indusem i Gangesem oraz Chiny nad Huang He (Żółtą Rzeką) – to tam narodziły się pierwsze, wielkie cywilizacje.
Mezopotamia – kraina między rzekami
Mezopotamia, czyli "międzyrzecze", to obszar między rzekami Tygrys i Eufrat. Żyli tam Sumerowie, Akadowie, Babilończycy i Asyryjczycy. Każdy z tych ludów wnosił coś nowego do tej cywilizacji. Sumerowie wymyślili pismo klinowe (wyglądało jak małe kliny), budowali ziguraty (ogromne świątynie w kształcie piramid schodkowych) i stworzyli pierwsze miasta-państwa.
Wyobraź sobie, że każdy duży dom w Twojej dzielnicy to osobne królestwo, walczące ze sobą o wpływy i ziemię. Tak właśnie wyglądały miasta-państwa Sumerów. Jednym z najsłynniejszych władców Mezopotamii był Hammurabi, król Babilonu. Spisał on zbiór praw, tzw. Kodeks Hammurabiego. Był on bardzo surowy ("oko za oko, ząb za ząb"), ale pokazywał, że w społeczeństwie potrzebne są zasady.
Egipt – dar Nilu
Egipt zawdzięczał wszystko Nilowi. Ta rzeka dawała wodę, żyzne gleby i możliwość transportu. Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe i budowali piramidy jako grobowce dla swoich faraonów. Faraon to król, który był uważany za boga na ziemi.
Wyobraź sobie, że twój nauczyciel jest nie tylko nauczycielem, ale też prezydentem, premierem i królem w jednym! Taką władzę miał faraon. Egipcjanie wymyślili hieroglify, czyli pismo obrazkowe. Umieli też budować monumentalne świątynie i posągi. Do dzisiaj podziwiamy piramidy w Gizie i posąg Sfinksa!
Indie – tajemnicza cywilizacja Harappy i Mohendżo-Daro
Cywilizacja doliny Indusu (w dzisiejszych Indiach i Pakistanie) była bardzo rozwinięta, ale wiemy o niej stosunkowo mało. Jej główne ośrodki to Harappa i Mohendżo-Daro. Mieszkańcy tych miast mieli zaawansowany system kanalizacji i wodociągów. Planowali swoje miasta w sposób bardzo przemyślany.
Pomyśl o tym, jak w Twoim mieście są ulice i chodniki. W Harappie i Mohendżo-Daro było podobnie, ale 4500 lat temu! Niestety, nie potrafimy odczytać ich pisma, więc wiele tajemnic tej cywilizacji pozostaje nierozwiązanych.
Chiny – Państwo Środka
Cywilizacja chińska rozwijała się nad Huang He (Żółtą Rzeką). Chińczycy wierzyli w swoich przodków i cesarza, który był uważany za "Syna Niebios". Wymyślili pismo chińskie (znaki, które oznaczają całe słowa), jedwab, proch strzelniczy i kompas. Zbudowali Wielki Mur Chiński, żeby chronić się przed najazdami koczowników.
Wyobraź sobie mur tak długi, że widać go z kosmosu! To pokazuje, jak potężne było cesarstwo chińskie. Chińczycy byli mistrzami w uprawie ryżu i herbaty. Do dzisiaj wiele wynalazków i zwyczajów z Chin ma wpływ na cały świat.
Co zawdzięczamy pierwszym cywilizacjom?
Bardzo dużo! Pismo, koło, zegar, kalendarz, matematyka, astronomia, rolnictwo, miasta, prawo – to wszystko zawdzięczamy pierwszym cywilizacjom. To oni położyli fundamenty pod naszą dzisiejszą cywilizację. Dzięki nim możemy korzystać z komputera, jeździć samochodem i uczyć się w szkole. Pamiętajmy o tym, pisząc sprawdzian z historii!
Mam nadzieję, że teraz rozumiesz, czym były pierwsze cywilizacje i dlaczego są tak ważne. Powodzenia na sprawdzianie z historii!
