Sprawdzian Z Geografii Oblicza Geografii 1 Zakres Rozszerzony Obraz Ziemi

Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii, konkretnie z działu "Oblicza Geografii 1 Zakres Rozszerzony Obraz Ziemi"? Bez obaw, ten artykuł pomoże Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia. Skupimy się na tym, jak przedstawiamy Ziemię, jakie są tego konsekwencje i jak radzić sobie z mapami.

Kształt Ziemi: Geoida i Elipsoida

Ziemia nie jest idealną kulą. Ma nieregularny kształt, który nazywamy geoidą. Wyobraź sobie powierzchnię oceanów, która swobodnie reaguje na siłę grawitacji i siłę odśrodkową ruchu obrotowego Ziemi – to właśnie w przybliżeniu geoida. Jest to powierzchnia o stałym potencjale grawitacyjnym. Jednak geoida jest trudna do matematycznego opisania, dlatego w geodezji używa się uproszczonego modelu – elipsoidy.

Elipsoida to figura geometryczna, która powstaje w wyniku obrotu elipsy wokół jej krótszej osi. Jest bliższa kształtem do kuli niż geoida, a jej parametry (długość osi wielkiej i małej) można dokładnie określić. W praktyce, to elipsoida służy jako powierzchnia odniesienia dla pomiarów wysokościowych i tworzenia map. Pomyśl o tym jak o "idealnej kuli", która jest matematycznie łatwiejsza do opisu niż "prawdziwy" kształt Ziemi (geoida).

Różnica między geoidą a elipsoidą jest różna w różnych miejscach na Ziemi i może wynosić nawet ponad 100 metrów. Ta różnica ma znaczenie przy precyzyjnych pomiarach wysokościowych i tworzeniu dokładnych map.

Układy Odniesienia i Współrzędne Geograficzne

Aby móc precyzyjnie określić położenie dowolnego punktu na Ziemi, potrzebujemy systemu odniesienia. Najpopularniejszym i najbardziej znanym jest system współrzędnych geograficznych. Wykorzystuje on równoleżniki i południki.

Równoleżniki to okręgi biegnące równolegle do równika. Równik jest najważniejszym równoleżnikiem, oznaczonym jako 0°. Pozostałe równoleżniki określane są przez kąt, jaki tworzą z płaszczyzną równika. Kąt ten nazywamy szerokością geograficzną. Szerokość geograficzna może przyjmować wartości od 0° do 90° na północ (N) i od 0° do 90° na południe (S). Na przykład, Warszawa leży na szerokości geograficznej ok. 52°N.

Południki to linie łączące biegun północny z biegunem południowym. Południk zerowy (południk Greenwich) to umowna linia, od której mierzymy długość geograficzną. Pozostałe południki określane są przez kąt, jaki tworzą z południkiem zerowym. Kąt ten nazywamy długością geograficzną. Długość geograficzna może przyjmować wartości od 0° do 180° na wschód (E) i od 0° do 180° na zachód (W). Na przykład, Warszawa leży na długości geograficznej ok. 21°E.

Zatem, aby precyzyjnie określić położenie Warszawy, powiemy, że znajduje się ona na współrzędnych geograficznych ok. 52°N, 21°E. Te dwie wartości, szerokość i długość geograficzna, jednoznacznie określają położenie każdego punktu na kuli ziemskiej.

Stopnie, Minuty i Sekundy

Szerokość i długość geograficzna wyrażana jest w stopniach (°), minutach (') i sekundach ("). Jeden stopień dzieli się na 60 minut, a jedna minuta dzieli się na 60 sekund. Na przykład, współrzędne Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie to 52°13'56"N, 21°0'20"E.

Skala Mapy

Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi (lub jej fragmentu) przedstawiony na płaszczyźnie. Ze względu na to pomniejszenie, kluczowym elementem mapy jest skala. Skala mapy informuje nas, ile razy wymiary na mapie są mniejsze od odpowiadających im wymiarów w terenie.

Mamy kilka rodzajów skal:

• Skala liczbowa: zapisana w postaci ułamka, np. 1:100 000. Oznacza to, że 1 jednostka na mapie odpowiada 100 000 takich samych jednostek w terenie. Jeżeli jednostką jest centymetr, to 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm (czyli 1 km) w rzeczywistości.
• Skala mianowana: zapis słowny, np. 1 cm – 1 km. Oznacza to, że 1 centymetr na mapie odpowiada 1 kilometrowi w terenie.
• Skala graficzna: przedstawiona w postaci odcinka podzielonego na równe części, z których każda oznaczona jest wartością odległości w terenie. Jest bardzo praktyczna, bo nie zmienia się, nawet gdy mapa jest powiększana lub zmniejszana.

Ważne jest, aby umieć przeliczać odległości na mapie na odległości w terenie i odwrotnie, korzystając ze skali mapy. Przykładowo, jeśli na mapie w skali 1:50 000 odległość między dwoma punktami wynosi 5 cm, to w rzeczywistości odległość ta wynosi 5 cm * 50 000 = 250 000 cm = 2500 m = 2,5 km.

Rodzaje Map ze Względu na Skalę

Ze względu na skalę, mapy dzielimy na:

• Mapy wielkoskalowe: o dużej skali, np. 1:10 000, 1:25 000. Przedstawiają niewielkie obszary z dużą szczegółowością (np. plany miast, mapy topograficzne).
• Mapy średnioskalowe: o średniej skali, np. 1:50 000, 1:200 000. Przedstawiają większe obszary z mniejszą szczegółowością (np. mapy turystyczne).
• Mapy małoskalowe: o małej skali, np. 1:500 000, 1:1 000 000 i mniejsze. Przedstawiają duże obszary (np. kontynenty, mapy świata) z niewielką szczegółowością.

Projekcje Kartograficzne

Przedstawienie powierzchni kuli (Ziemi) na płaszczyźnie (mapie) zawsze wiąże się z pewnymi zniekształceniami. Nie da się idealnie "rozwinąć" kuli na płasko. Sposób, w jaki minimalizujemy te zniekształcenia, nazywamy projekcją kartograficzną.

Istnieje wiele różnych projekcji kartograficznych, a każda z nich ma swoje wady i zalety. Projekcje różnią się pod względem tego, co starają się zachować: powierzchnię, kształt, odległość, kierunek. Nie ma projekcji idealnej, która zachowywałaby wszystkie te cechy jednocześnie.

Rodzaje Projekcji

Do najpopularniejszych projekcji należą:

• Projekcja Merkatora: zachowuje kształty, ale zniekształca powierzchnie, szczególnie w okolicach biegunów. Jest popularna w nawigacji morskiej, ponieważ linie proste na mapie odpowiadają liniom o stałym kursie (loksdromom).
• Projekcja Gaussa-Kruegera: dzieli Ziemię na pasy o szerokości 6 stopni (w Polsce stosowana w systemie UTM). Minimalizuje zniekształcenia powierzchni w obrębie danego pasa.
• Projekcja Mollweidego: zachowuje powierzchnie, ale zniekształca kształty. Jest często używana do prezentacji map świata, gdzie ważne jest zachowanie proporcji powierzchni krajów.
• Projekcja Stożkowa: powstaje przez "owinięcie" stożka wokół kuli ziemskiej i "rozcięcie" stożka. Dobra dla map przedstawiających obszary o rozciągłości równoleżnikowej (np. pas klimatyczny).
• Projekcja Azymutalna (Płaszczyznowa): powstaje przez "dotknięcie" płaszczyzną kuli ziemskiej w jednym punkcie. Zachowuje wiernie odległości i kierunki od punktu centralnego.

Wybór odpowiedniej projekcji zależy od celu, jaki ma spełniać mapa. Jeśli chcemy wiernie przedstawić kształty, wybierzemy projekcję Merkatora. Jeśli zależy nam na zachowaniu powierzchni, wybierzemy projekcję Mollweidego. Dlatego warto wiedzieć, jaką projekcję zastosowano na danej mapie, aby móc świadomie interpretować jej treść.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci lepiej zrozumieć zagadnienia związane z obrazem Ziemi. Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest zrozumienie definicji podstawowych pojęć (geoida, elipsoida, współrzędne geograficzne, skala mapy, projekcje kartograficzne) i umiejętność praktycznego wykorzystania tej wiedzy (np. obliczanie odległości na mapie, interpretacja różnych projekcji).

Powodzenia na sprawdzianie!