Witajcie! Przygotowujemy się do sprawdzianu z geografii, dział 2, z podręcznika Nowej Ery dla klasy 5. Ten dział zwykle dotyczy map i orientacji w terenie. Rozłóżmy to na czynniki pierwsze, żeby wszystko było jasne i proste.
Orientacja w terenie
Orientacja w terenie to umiejętność określania swojego położenia i kierunków względem otoczenia. Brzmi skomplikowanie? Spokojnie! To po prostu wiedza, gdzie jesteśmy i w którą stronę chcemy iść. Wyobraź sobie, że zgubiłeś się w lesie. Orientacja w terenie pomoże Ci znaleźć drogę powrotną.
Do orientacji w terenie potrzebujemy punktów odniesienia. Mogą to być charakterystyczne obiekty w krajobrazie, np. wysoka góra, duży budynek, rzeka, albo nawet drzewo o dziwnym kształcie. Te obiekty pomagają nam określić, gdzie się znajdujemy i w którą stronę się przemieszczamy.
Sposoby orientacji
Mamy kilka sposobów na orientację w terenie. Najpopularniejsze to: kompas, mapa, słońce i gwiazdy. Przyjrzyjmy się im po kolei.
Kompas
Kompas to przyrząd, który wskazuje kierunek północny. Działa dzięki polu magnetycznemu Ziemi. Igła kompasu zawsze ustawia się wzdłuż linii północ-południe. Używając kompasu, możemy łatwo określić pozostałe kierunki świata: wschód, zachód i kierunki pośrednie, np. północny wschód.
Wyobraź sobie, że idziesz na spacer. Nie wiesz, w którą stronę wrócić. Wyjmujesz kompas. Igła wskazuje północ. Wiesz, że Twój dom jest na południe od Ciebie. Teraz już wiesz, w którą stronę iść!
Mapa
Mapa to obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu, przedstawiony na płaszczyźnie w pomniejszeniu. Zawiera różne informacje, takie jak ukształtowanie terenu (góry, niziny), rzeki, jeziora, drogi, miasta. Mapy są bardzo przydatne do planowania podróży i orientacji w nieznanym terenie. Na mapach stosuje się skalę.
Skala mapy informuje nas, ile razy dany obszar został pomniejszony na mapie. Na przykład, skala 1:100 000 oznacza, że 1 centymetr na mapie odpowiada 100 000 centymetrów (czyli 1 kilometrowi) w rzeczywistości. Im mniejsza liczba po dwukropku, tym mapa jest bardziej szczegółowa.
Słońce
Słońce wschodzi na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. To proste. W południe, kiedy słońce jest najwyżej na niebie, znajduje się na południu (na półkuli północnej). Obserwując słońce, możemy w przybliżeniu określić kierunki świata. To mniej precyzyjne niż kompas, ale przydatne, gdy nie mamy innych narzędzi.
Wyobraź sobie, że jesteś na pikniku. Zapomniałeś kompasu. Patrzysz na słońce. Wiesz, że jest rano i słońce jest mniej więcej na wschodzie. Możesz w ten sposób zorientować się, w którą stronę znajduje się północ i południe.
Gwiazdy
W nocy możemy orientować się za pomocą gwiazd. Najłatwiej znaleźć Gwiazdę Polarną, która wskazuje kierunek północny. Gwiazda Polarna znajduje się w konstelacji Małego Wozu. Aby ją znaleźć, najpierw znajdź Wielki Wóz (charakterystyczny układ siedmiu jasnych gwiazd). Następnie przedłuż linię łączącą dwie gwiazdy z "tyłu" Wielkiego Wozu. Linia ta doprowadzi Cię do Gwiazdy Polarnej.
Pamiętaj, że obserwacja gwiazd wymaga czystego nieba i oddalenia od miejskich świateł. W miastach trudno zobaczyć gwiazdy, dlatego ta metoda jest bardziej przydatna na wsi lub w górach.
Znaki topograficzne na mapie
Mapy zawierają różne znaki, które reprezentują obiekty terenowe. Te znaki nazywamy znakami topograficznymi. Musimy znać te znaki, żeby móc odczytać mapę.
Znaki topograficzne dzielimy na kilka grup, w zależności od tego, co reprezentują: znaki punktowe (np. kościół, szkoła), znaki liniowe (np. droga, rzeka), znaki powierzchniowe (np. las, jezioro). Każdy znak ma swój własny symbol, który jest opisany w legendzie mapy.
Przykłady znaków topograficznych:
- Kościół: mały krzyżyk
- Szkoła: prostokąt z flagą
- Rzeka: niebieska linia
- Las: zielony obszar z symbolami drzew
- Droga: czarna lub czerwona linia
Legenda mapy to klucz do odczytania mapy. Znajduje się zwykle w rogu mapy i zawiera objaśnienia wszystkich znaków topograficznych użytych na mapie. Zawsze sprawdzaj legendę przed użyciem mapy!
Wysokość i ukształtowanie terenu na mapie
Mapy pokazują nie tylko, co znajduje się na powierzchni Ziemi, ale także, jak wygląda ukształtowanie terenu. Do tego celu używa się różnych metod, np. warstwice i punkty wysokościowe.
Warstwice to linie łączące punkty o tej samej wysokości nad poziomem morza. Im gęściej ułożone są warstwice, tym bardziej stromy jest teren. Jeżeli warstwice są od siebie oddalone, teren jest płaski.
Punkty wysokościowe to liczby, które wskazują wysokość konkretnego punktu nad poziomem morza. Zazwyczaj znajdują się na szczytach gór, wzgórzach lub w innych charakterystycznych miejscach.
Oprócz warstwic i punktów wysokościowych, na mapach często używa się kolorów, które reprezentują różne wysokości. Na przykład, niziny zazwyczaj są koloru zielonego, a góry - brązowego lub pomarańczowego. Im ciemniejszy kolor, tym wyższa wysokość.
Podsumowanie
Przygotowanie do sprawdzianu z geografii, dział 2, wymaga zrozumienia podstawowych pojęć związanych z orientacją w terenie, mapami i znakami topograficznymi. Pamiętaj, żeby nauczyć się odczytywać mapy, korzystać z kompasu i rozpoznawać znaki topograficzne. Zwróć uwagę na skalę mapy i sposoby przedstawiania wysokości i ukształtowania terenu. Powodzenia na sprawdzianie!
