Hej! Czeka Cię Sprawdzian z Geografii w Klasie 5 z Działu 1? Spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze, żeby wszystko stało się jasne.
Co to w ogóle za dział?
Zazwyczaj Dział 1 w podręczniku do geografii w Klasie 5 dotyczy podstawowych pojęć geograficznych. Omówimy, czym jest mapa, globus, orientacja w terenie i wiele innych ciekawych rzeczy. Pomyśl o tym, jak o fundamentach, na których będziesz budować swoją wiedzę geograficzną.
Mapa - Twój geograficzny przewodnik
Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, przedstawiony na płaszczyźnie. Wyobraź sobie, że robisz zdjęcie swojej miejscowości z bardzo wysoka, a potem rysujesz na kartce uproszczony obraz tego zdjęcia – to jest właśnie idea mapy. Różne mapy pokazują różne rzeczy. Jedna mapa może pokazywać ukształtowanie terenu, czyli góry i doliny, a inna – rozmieszczenie miast i dróg. To bardzo pomocne narzędzie!
Skala mapy to stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Na przykład, skala 1:100 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm (czyli 1 km) w rzeczywistości. Dzięki skali możemy obliczyć, ile kilometrów musimy przejechać między dwoma miastami, patrząc na mapę. To tak, jakbyś miał/a kalkulator odległości w kieszeni.
Rodzaje map są różne i dostosowane do różnych potrzeb. Mamy mapy ogólnogeograficzne, które pokazują ogólny obraz terenu. Są też mapy tematyczne, które skupiają się na konkretnym temacie, np. mapy klimatyczne, mapy gleb, czy mapy turystyczne. Pomyśl o tym jak o różnych narzędziach w warsztacie – każde służy do czegoś innego.
Globus – Ziemia w miniaturze
Globus to przestrzenny model Ziemi. W przeciwieństwie do mapy, globus wiernie oddaje kształt Ziemi, co jest bardzo ważne. To najlepszy sposób, żeby zobaczyć proporcje między kontynentami i oceanami. Popatrz na globus i zobacz, jak ogromny jest Ocean Spokojny! Na płaskiej mapie te proporcje często są zniekształcone.
Globus pomaga nam zrozumieć ruch Ziemi wokół własnej osi i wokół Słońca. To dzięki tym ruchom mamy dzień i noc, oraz pory roku. Wyobraź sobie, że trzymasz globus i obracasz nim – to tak właśnie Ziemia obraca się w kosmosie.
Orientacja w terenie – Znajdź swoje miejsce
Orientacja w terenie to umiejętność określania swojego położenia i kierunku, w którym chcemy się poruszać. To bardzo przydatna umiejętność, zwłaszcza podczas wycieczek w nieznane miejsca. Pomyśl o tym, jak o GPS w twojej głowie.
Kierunki geograficzne to podstawowe punkty odniesienia: północ (N), południe (S), wschód (E) i zachód (W). Znając te kierunki, możemy określić, w którą stronę musimy się udać. Można też używać kierunków pośrednich, np. północny wschód (NE), południowy zachód (SW), itd. Pamiętasz rymowankę: "Słońce wstaje na wschodzie, a zachodzi na zachodzie"?
Kompas to przyrząd, który wskazuje kierunek północny. Dzięki kompasowi, nawet w lesie, gdzie nie widać Słońca, możemy określić kierunki geograficzne. Możesz też użyć mapy i znaków terenowych (np. charakterystyczne drzewa, budynki, rzeki) do orientacji w terenie. Obserwuj otoczenie i porównuj je z tym, co widzisz na mapie.
Współrzędne geograficzne – Adres na Ziemi
Współrzędne geograficzne to system linii na globusie i mapach, który pozwala precyzyjnie określić położenie każdego miejsca na Ziemi. To tak jak adres Twojego domu, tylko że dla całej planety.
Szerokość geograficzna to kąt między danym punktem na Ziemi a równikiem. Mierzymy ją w stopniach na północ (N) lub na południe (S) od równika. Równik ma szerokość 0°, biegun północny – 90°N, a biegun południowy – 90°S. Pomyśl o szerokości geograficznej jak o odległości od "linii równikowej".
Długość geograficzna to kąt między danym punktem na Ziemi a południkiem zerowym (Greenwich). Mierzymy ją w stopniach na wschód (E) lub na zachód (W) od południka zerowego. Południk zerowy przechodzi przez Greenwich w Londynie. Długość geograficzna mówi nam, jak daleko na wschód lub zachód jesteśmy od Greenwich.
Wysokość – Jak wysoko jesteś?
Wysokość to odległość danego punktu od poziomu morza. Możemy wyróżnić wysokość bezwzględną i względną. Wyobraź sobie, że stoisz na górze – wysokość to odległość od poziomu morza do miejsca, w którym stoisz.
Wysokość bezwzględna to wysokość mierzona od poziomu morza. Na mapach i w opisach geograficznych zawsze podawana jest wysokość bezwzględna. Sprawdź, jaka jest wysokość najwyższego szczytu w Polsce (Rysy - ok. 2499 m n.p.m.).
Wysokość względna to różnica wysokości między dwoma punktami. Na przykład, jeśli stoisz na wzgórzu, które ma 50 metrów wysokości nad otaczającą równiną, to wysokość względna wzgórza wynosi 50 metrów. Pomyśl o tym, jak o różnicy poziomów.
Pamiętaj, że Dział 1 to podstawa. Im lepiej go zrozumiesz, tym łatwiej będzie Ci się uczyć geografii w przyszłości. Powodzenia na sprawdzianie!
