Witajcie, szóstoklasiści! Przygotowujemy się do sprawdzianu z części zdania z Nowej Ery. Bez obaw, razem damy radę!
Podmiot
Zacznijmy od podmiotu. Co to jest?
Podmiot to ta część zdania, która wykonuje czynność lub o której mówimy.
Odpowiada na pytania: kto? co?
Na przykład: Mama piecze ciasto. Kto piecze ciasto? Mama – to podmiot.
Rodzaje podmiotu:
- Gramatyczny: Wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym. Np. Pies szczeka. On czyta książkę.
- Logiczny: Wyrażony wyrażeniem przyimkowym. Np. Nie było mnie w szkole. Kogo nie było? Mnie.
- Domniemany: Ukryty w formie czasownika. Np. Czytam książkę. Kto czyta? Ja (domyślnie).
- Szeregowy: Składa się z kilku wyrazów. Np. Mama i tata poszli do kina.
Pamiętaj! Podmiot zawsze jest w mianowniku.
Orzeczenie
Teraz zajmiemy się orzeczeniem.
Orzeczenie to ta część zdania, która mówi, co robi podmiot lub co się z nim dzieje.
Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie?
Na przykład: Mama piecze ciasto. Co robi mama? Piecze – to orzeczenie.
Rodzaje orzeczenia:
- Czasownikowe: Wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Np. Dzieci bawią się.
- Imienne: Składa się z łącznika (np. być, stać się, zostać) i orzecznika (rzeczownika, przymiotnika, liczebnika, przysłówka lub wyrażenia przyimkowego). Np. On jest lekarzem. Ona stała się sławna.
Zwróć uwagę na łącznik w orzeczeniu imiennym! To ważny element.
Określenia
Następne w kolejce są określenia. Określają one podmiot lub orzeczenie.
Mamy trzy główne rodzaje określeń:
- Przydawka: Określa rzeczownik (czyli najczęściej podmiot). Odpowiada na pytania: jaki? która? czyj? ile? z czego? Np. Mądry uczeń.
- Dopełnienie: Określa orzeczenie i odpowiada na pytania przypadków zależnych (wszystkie oprócz mianownika i wołacza). Np. Czytam książkę (kogo? co?).
- Okolicznik: Określa orzeczenie i odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? dlaczego? po co? w jaki sposób? mimo co? Np. Pobiegłem szybko (jak?). Poszedłem do szkoły (gdzie?).
Przydawka
Przydawka może być:
- Przymiotna: Wyrażona przymiotnikiem. Np. Duży dom.
- Rzeczowna: Wyrażona rzeczownikiem. Np. Dom w lesie.
- Liczebna: Wyrażona liczebnikiem. Np. Dwa psy.
- Zaimkowa: Wyrażona zaimkiem. Np. Mój rower.
Dopełnienie
Dopełnienie może być bliższe lub dalsze, ale na sprawdzianie nie musicie tego rozróżniać. Ważne, żebyście wiedzieli, że dopełnienie odpowiada na pytania przypadków zależnych.
Okolicznik
Okolicznik to spora grupa. Mamy:
- Miejsca: Gdzie?
- Czasu: Kiedy?
- Sposobu: Jak?
- Przyczyny: Dlaczego?
- Celu: Po co?
- Warunku: Pod jakim warunkiem?
- Przyzwolenia: Mimo co?
Przykłady Zdań
Zobaczmy kilka przykładów:
Mądra dziewczynka czyta interesującą książkę w bibliotece.
- Dziewczynka – podmiot (gramatyczny)
- Czyta – orzeczenie (czasownikowe)
- Mądra – przydawka (przymiotna)
- Książkę – dopełnienie
- Interesującą – przydawka (przymiotna)
- W bibliotece – okolicznik miejsca
On jest wysokim chłopcem.
- On – podmiot (gramatyczny)
- Jest – łącznik
- Chłopcem – orzecznik
- Jest wysokim chłopcem - orzeczenie (imienne)
- Wysokim – przydawka (przymiotna)
Wczoraj poszliśmy do kina.
- My (domyślnie) – podmiot (domniemany)
- Poszliśmy – orzeczenie (czasownikowe)
- Wczoraj – okolicznik czasu
- Do kina – okolicznik miejsca
Jak Się Uczyć?
Najlepiej ćwiczyć na przykładach. Weź podręcznik lub zeszyt i analizuj zdania. Zadawaj pytania: Kto? Co robi? Jaki? Gdzie? Kiedy?
Możesz też tworzyć własne zdania i je analizować. Poproś kogoś z rodziny, żeby sprawdził twoje odpowiedzi.
Pamiętaj, że regularna nauka przynosi najlepsze efekty. Nie zostawiaj wszystkiego na ostatnią chwilę!
Podsumowanie
Na sprawdzianie z części zdania musisz znać:
- Podmiot: kto? co?
- Orzeczenie: co robi? co się z nim dzieje?
- Przydawka: jaki? która? czyj? ile? z czego?
- Dopełnienie: pytania przypadków zależnych
- Okolicznik: jak? gdzie? kiedy? dlaczego? po co?
Pamiętaj o rodzajach podmiotu i orzeczenia. Ćwicz, ćwicz i jeszcze raz ćwicz! Powodzenia na sprawdzianie!
