Witajcie, szóstoklasiści! Przed nami sprawdzian z części mowy. Nie martwcie się, razem damy radę! Przygotowałem dla Was krótki przewodnik.
Części mowy – wprowadzenie
Pamiętajcie, że mamy w języku polskim 10 części mowy. Dzielimy je na odmienne i nieodmienne.
Części mowy odmienne
Odmienne, czyli takie, które się odmieniają, zmieniają formę. Należą do nich: rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik i zaimek.
Części mowy nieodmienne
Nieodmienne, czyli takie, które zawsze wyglądają tak samo. To: przysłówek, przyimek, spójnik i wykrzyknik.
Rzeczownik
Rzeczownik odpowiada na pytania: kto? co? Określa osoby, zwierzęta, rzeczy, zjawiska i miejsca.
Na przykład: kot, książka, deszcz, Polska.
Rzeczowniki mają rodzaj (męski, żeński, nijaki) i liczbę (pojedyncza, mnoga). Odmieniają się przez przypadki (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz).
Pamiętajcie o pytaniach do przypadków!
Czasownik
Czasownik odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? Wyraża czynności i stany.
Na przykład: biegać, spać, myśleć, istnieć.
Czasowniki odmieniają się przez osoby (ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one), liczby (pojedyncza, mnoga), czasy (przeszły, teraźniejszy, przyszły), tryby (oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający) i strony (czynna, bierna, zwrotna).
Zwróćcie uwagę na bezokoliczniki! Zawsze kończą się na -ć lub -c.
Przymiotnik
Przymiotnik odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? Opisuje cechy.
Na przykład: wysoki, mądra, czerwone, ładny.
Przymiotniki odmieniają się przez rodzaje, liczby i przypadki, tak jak rzeczowniki. Stopniują się: równy, wyższy, najwyższy.
Pamiętajcie, że przymiotnik zawsze zgadza się z rzeczownikiem!
Liczebnik
Liczebnik odpowiada na pytania: ile? który z kolei? Określa liczbę lub kolejność.
Na przykład: jeden, dwa, pięć, pierwszy, drugi, piąty.
Liczebniki odmieniają się przez przypadki. Niektóre liczebniki odmieniają się także przez rodzaje (np. dwa, dwie).
Zwróćcie uwagę na pisownię liczebników!
Zaimek
Zaimek zastępuje rzeczownik, przymiotnik, liczebnik lub przysłówek. Mamy różne rodzaje zaimków.
Na przykład: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one, ten, tamten, mój, twój, swój, który, co, ile, taki, tyle.
Zaimki odmieniają się podobnie do tych części mowy, które zastępują.
Ważne! Nauczcie się rozpoznawać różne rodzaje zaimków.
Przysłówek
Przysłówek odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? Określa sposób, miejsce lub czas wykonywania czynności.
Na przykład: szybko, wolno, blisko, daleko, wczoraj, dzisiaj.
Przysłówki nie odmieniają się. Niektóre przysłówki stopniują się (np. dobrze, lepiej, najlepiej).
Często tworzone są od przymiotników (np. szybki – szybko).
Przyimek
Przyimek łączy się z rzeczownikiem, zaimkiem lub liczebnikiem i tworzy wyrażenie przyimkowe.
Na przykład: na, w, pod, nad, do, od, z, bez, koło, obok, dla.
Przyimki nie odmieniają się. Wprowadzają różne relacje przestrzenne, czasowe, przyczynowe, itp.
Pamiętajcie o poprawnym pisaniu wyrażeń przyimkowych (np. na pewno).
Spójnik
Spójnik łączy wyrazy, wyrażenia lub zdania.
Na przykład: i, oraz, a, ale, lecz, więc, dlatego, że, aby, ponieważ.
Spójniki nie odmieniają się. Wprowadzają różne relacje logiczne między elementami, które łączą.
Rozróżniajcie spójniki współrzędne i podrzędne.
Wykrzyknik
Wykrzyknik wyraża emocje, uczucia, okrzyki lub naśladuje dźwięki.
Na przykład: ach! och! hej! brr! miau! hau!
Wykrzykniki nie odmieniają się. Często występują samodzielnie w zdaniu.
Zwróćcie uwagę na interpunkcję po wykrzykniku.
Podsumowanie
Sprawdzian z części mowy to nic strasznego! Pamiętajcie o:
- Rozróżnianiu części mowy odmiennych i nieodmiennych.
- Znajomości pytań, na które odpowiadają poszczególne części mowy.
- Odmiennianiu przez przypadki, liczby, rodzaje (tam, gdzie to konieczne).
- Rozpoznawaniu funkcji, jakie pełnią poszczególne części mowy w zdaniu.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was!
