Cześć! Porozmawiamy dzisiaj o czymś, co często pojawia się w szkole, szczególnie w klasie szóstej. Chodzi o sprawdzian z czasownika. Może brzmi strasznie, ale obiecuję, że rozłożymy to na czynniki pierwsze. Zobaczycie, że to nic trudnego!
Co to jest czasownik?
Zacznijmy od podstaw. Czasownik to słowo, które opisuje czynność lub stan. Myśl o tym jak o słowie, które mówi, co ktoś robi, co się dzieje, lub w jakim ktoś jest stanie. Bez czasowników zdania byłyby nudne i trudne do zrozumienia.
Przykłady? Proszę bardzo! "Biegać", "czytać", "myśleć", "spać", "być", "mieć". Widzicie? Każde z tych słów opisuje coś, co się dzieje lub w jakim jesteśmy stanie. To esencja czasownika.
Odmiana Czasownika
Czasowniki lubią się zmieniać. Nazywamy to odmianą czasownika. Odmiana zależy od kilku rzeczy, jak osoba, liczba i czas. Brzmi skomplikowanie? Nie martwcie się, zaraz to rozjaśnimy.
Osoba, to kto wykonuje czynność. Mamy: ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one. Każda z tych osób ma swoją formę czasownika. Na przykład: ja biegam, ty biegasz, on biega. Widzicie, jak się zmienia końcówka?
Liczba to, czy mówimy o jednej osobie (liczba pojedyncza), czy o wielu (liczba mnoga). "Ja śpię" (liczba pojedyncza) kontra "My śpimy" (liczba mnoga). Kolejna zmiana w czasowniku!
No i mamy jeszcze czas. Czasy mówią nam, kiedy dana czynność się dzieje: teraz (czas teraźniejszy), w przeszłości (czas przeszły), lub w przyszłości (czas przyszły). Zobaczymy, jak to działa na przykładzie czasownika "czytać":
- Czas teraźniejszy: Ja czytam.
- Czas przeszły: Ja czytałem/czytałam.
- Czas przyszły: Ja będę czytać.
Spójrzcie, jak zmienia się forma czasownika w zależności od czasu! To właśnie odmiana czasownika ze względu na osobę, liczbę i czas.
Rodzaje Czasowników
Czasowniki też mają swoje "rodziny", czyli różne rodzaje. Poznajmy kilka ważnych:
Czasowniki dokonane i niedokonane. To brzmi groźnie, ale wcale takie nie jest. Czasowniki dokonane oznaczają, że czynność została zakończona. Na przykład "przeczytać" (książkę już przeczytałem/am). Czasowniki niedokonane oznaczają czynność trwającą lub powtarzającą się. Na przykład "czytać" (czytam teraz albo czytam codziennie).
Jak je rozpoznać? Czasowniki dokonane często mają przedrostki (dodatkowe sylaby na początku słowa), np. "za-pisać", "wy-konać", "zro-bić". Ale uwaga! To nie jest reguła bez wyjątków.
Czasowniki zwrotne. To takie czasowniki, które mają w sobie "się". Na przykład: "myć się", "ubierać się", "śmiać się". "Się" oznacza, że czynność dotyczy osoby, która ją wykonuje. Ja myję siebie (myję się).
Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie. To zależy od tego, czy czasownik "potrzebuje" dopełnienia, żeby zdanie miało sens. Czasowniki przechodnie wymagają dopełnienia. Na przykład: "Ja czytam (co?) książkę." "Książka" jest dopełnieniem. Czasowniki nieprzechodnie nie wymagają dopełnienia. Na przykład: "Ja śpię." Zdanie ma sens bez dodatkowych słów.
Tryby Czasownika
Czasowniki mogą wyrażać różne tryby, czyli różne sposoby wyrażania czynności. Mamy trzy główne tryby:
Tryb oznajmujący: To najczęściej używany tryb. Mówi o tym, co się dzieje, działo lub będzie działo. Na przykład: "Ja jem śniadanie", "Wczoraj padał deszcz", "Jutro pójdę do kina". Fakty i informacje.
Tryb rozkazujący: Używamy go, żeby coś komuś rozkazać, polecić lub poprosić. Na przykład: "Czytaj!", "Ucz się!", "Zrób to!". Charakterystyczne są krótkie, energiczne formy czasowników.
Tryb przypuszczający: Wyraża przypuszczenie, życzenie lub warunek. Zwykle używamy słówka "by" w połączeniu z czasownikiem. Na przykład: "Poszedłbym do kina, ale nie mam czasu", "Chciałbym zjeść pizzę".
Jak przygotować się do sprawdzianu?
Teraz, kiedy już wiemy, co to czasownik i jak się odmienia, możemy porozmawiać o przygotowaniu do sprawdzianu. Pamiętajcie, że najważniejsza jest praktyka!
1. Powtarzaj odmianę czasowników. Wybierz kilka popularnych czasowników (np. "być", "mieć", "robić", "czytać") i spróbuj odmienić je przez wszystkie osoby, liczby i czasy. Możesz nawet robić to na głos!
2. Ćwicz rozpoznawanie rodzajów czasowników. Weź kilka zdań i spróbuj określić, czy dany czasownik jest dokonany czy niedokonany, zwrotny czy niezwrotny, przechodni czy nieprzechodni. Możesz poprosić kogoś, żeby Cię przepytał.
3. Zwracaj uwagę na tryby czasowników. Spróbuj rozpoznawać tryb oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający w różnych zdaniach. Możesz też spróbować sam/a tworzyć zdania w różnych trybach.
4. Czytaj ze zrozumieniem. Im więcej czytasz, tym lepiej rozumiesz gramatykę, w tym czasowniki. Zwracaj uwagę na formy czasowników w tekstach, które czytasz. Możesz nawet spróbować je analizować.
5. Rób ćwiczenia. W internecie i w podręcznikach znajdziesz mnóstwo ćwiczeń na temat czasowników. Rozwiązywanie ćwiczeń pomoże Ci utrwalić wiedzę i sprawdzić, co już umiesz, a co jeszcze musisz poćwiczyć.
Pamiętaj, sprawdzian z czasownika to tylko jedna z wielu rzeczy, których uczymy się w szkole. Nie stresuj się za bardzo! Jeśli będziesz się systematycznie uczyć i ćwiczyć, na pewno sobie poradzisz. Powodzenia!
