Hej uczniowie klasy 6! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z czasownika. Będzie super!
Czym jest Czasownik?
Czasownik to część mowy, która odpowiada na pytania: co robi? lub co się z nim dzieje?
Np. biegać, czytać, myśleć.
Formy osobowe i nieosobowe
Formy osobowe czasownika zmieniają się przez osoby (ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one) i liczby (pojedyncza, mnoga).
Np. Ja czytam, ty czytasz, on czyta.
Formy nieosobowe to takie, które nie odmieniają się przez osoby. Należą do nich: bezokolicznik i imiesłowy.
Bezokolicznik
Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika. Zazwyczaj kończy się na -ć lub -c.
Np. biegać, pisać, móc, iść.
Osoby i Liczby
Osoby w języku polskim to:
- Ja (1. os. l. poj.)
- Ty (2. os. l. poj.)
- On/Ona/Ono (3. os. l. poj.)
- My (1. os. l. mn.)
- Wy (2. os. l. mn.)
- Oni/One (3. os. l. mn.)
Liczby to:
- Liczba pojedyncza
- Liczba mnoga
Czasy Czasownika
Czasowniki w języku polskim występują w trzech czasach:
- Czas przeszły: opisuje czynności, które już się wydarzyły. Np. Czytałem książkę.
- Czas teraźniejszy: opisuje czynności, które dzieją się w chwili mówienia. Np. Czytam książkę.
- Czas przyszły: opisuje czynności, które dopiero się wydarzą. Np. Będę czytał książkę.
Czas Przeszły
W czasie przeszłym czasownik odmienia się przez osoby, liczby i rodzaje (męski, żeński, nijaki).
Np. Ja czytałem (rodzaj męski), Ja czytałam (rodzaj żeński).
Czas Teraźniejszy
Czas teraźniejszy tworzymy od bezokolicznika. Zwróć uwagę na końcówki!
Np. Ja czytam, ty czytasz, on czyta.
Czas Przyszły
Czas przyszły może być prosty lub złożony.
Czas przyszły prosty tworzymy tylko od czasowników dokonanych. Np. zrobić - zrobię.
Czas przyszły złożony tworzymy za pomocą słowa będę + bezokolicznik lub będę + forma czasu przeszłego.
Np. będę czytać, będę czytał (r. męski), będę czytała (r. żeński).
Aspekt Czasownika
Aspekt czasownika to cecha, która mówi nam o tym, czy dana czynność jest zakończona, czy trwa.
- Aspekt dokonany: czynność zakończona. Np. napisać, przeczytać.
- Aspekt niedokonany: czynność trwa lub powtarza się. Np. pisać, czytać.
Pamiętaj, że od jednego czasownika niedokonanego można utworzyć czasownik dokonany, dodając przedrostek. Np. pisać -> napisać.
Tryby Czasownika
Tryby czasownika to formy, które wskazują na stosunek mówiącego do czynności lub stanu.
- Tryb oznajmujący: informuje o rzeczywistych czynnościach lub stanach. Np. Czytam książkę.
- Tryb rozkazujący: wyraża rozkaz, prośbę, polecenie. Np. Czytaj książkę!
- Tryb przypuszczający: wyraża przypuszczenie, życzenie, możliwość. Np. Czytałbym książkę.
Tryb Rozkazujący
Tryb rozkazujący tworzymy od tematu czasownika, dodając odpowiednie końcówki.
Np. pisać - pisz! (dla 2. osoby l. poj.), piszmy! (dla 1. osoby l. mn.), piszcie! (dla 2. osoby l. mn.).
Tryb Przypuszczający
Tryb przypuszczający tworzymy przez dodanie do formy czasu przeszłego cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście, -by.
Np. czytałbym, czytałaby, czytalibyśmy.
Podsumowanie
Brawo! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia dotyczące czasownika.
Pamiętaj o:
- Definicji czasownika
- Formach osobowych i nieosobowych
- Czasach czasownika (przeszły, teraźniejszy, przyszły)
- Aspekcie czasownika (dokonany, niedokonany)
- Trybach czasownika (oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający)
Powodzenia na sprawdzianie! Jesteś świetny/a!
