Hej! Dziś omówimy temat, który często pojawia się w szkole podstawowej: Sprawdzian z Czasownika w klasie 6. Nie martw się, to nic strasznego! Rozłożymy to na czynniki pierwsze, aby wszystko stało się jasne i zrozumiałe. Przygotuj się na lekcję polskiego bez stresu!
Czym jest czasownik?
Zacznijmy od podstaw. Co to właściwie jest czasownik? Najprościej mówiąc, czasownik to słowo, które opisuje czynność, stan lub proces. Inaczej mówiąc, mówi nam, co ktoś robi, co się dzieje, lub w jakim stanie coś jest. Pomyśl o nim jako o "akcji" w zdaniu.
Przykłady z życia codziennego? Proszę bardzo: biegam, czytam, jem, śpię, myślę, istnieję. Wszystkie te słowa opisują jakieś działanie lub stan. Widzisz, czasowniki są wszędzie wokół nas!
Formy osobowe i nieosobowe czasownika
Czasowniki mają różne formy. Dzielimy je na osobowe i nieosobowe. Co to znaczy? Osobowe formy czasownika to te, które odmieniają się przez osoby (ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one). Dzięki temu wiemy, kto wykonuje daną czynność.
Na przykład: ja piszę, ty piszesz, on pisze, my piszemy, wy piszecie, oni piszą. Widzisz, jak zmienia się końcówka czasownika "pisać" w zależności od osoby? To właśnie jest odmiana przez osoby, czyli koniugacja.
Nieosobowe formy czasownika natomiast nie wskazują na konkretną osobę wykonującą czynność. Należą do nich: bezokolicznik, imiesłowy (przymiotnikowe i przysłówkowe) oraz formy zakończone na "-no" i "-to".
Przykład: pisać (bezokolicznik), piszący (imiesłów przymiotnikowy czynny), pisząc (imiesłów przysłówkowy współczesny), napisano. Zauważ, że nie wiemy, kto pisze, wiemy tylko, że coś jest pisane lub że ktoś pisze.
Osoba, liczba i czas
Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby i czasy. Osoby już omówiliśmy (ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one). Liczba to po prostu pojedyncza (np. ja piszę) lub mnoga (np. my piszemy).
Najważniejsze jednak są czasy. W języku polskim mamy trzy podstawowe czasy: przeszły, teraźniejszy i przyszły. Czas przeszły opisuje czynności, które już się wydarzyły (np. wczoraj czytałem książkę). Czas teraźniejszy opisuje czynności, które dzieją się w chwili obecnej (np. teraz czytam ten artykuł). Czas przyszły opisuje czynności, które dopiero się wydarzą (np. jutro będę czytać książkę).
Warto pamiętać, że czas przeszły ma kilka form, w zależności od rodzaju (męski, żeński, nijaki) i liczby. Na przykład: ja czytałem (rodzaj męski), ja czytałam (rodzaj żeński). Czas przyszły prosty tworzymy dla czasowników dokonanych (np. przeczytam), a czas przyszły złożony tworzymy dodając słowo "będę" do bezokolicznika (np. będę czytać).
Aspekt czasownika
Kolejnym ważnym elementem jest aspekt czasownika. Mamy dwa aspekty: dokonany i niedokonany. Co to oznacza? Aspekt niedokonany opisuje czynność trwającą, powtarzającą się lub ogólną (np. czytać, pisać, oglądać). Aspekt dokonany opisuje czynność zakończoną, jednorazową (np. przeczytać, napisać, obejrzeć).
Jak to rozpoznać? Często pomaga pytanie: "Co robić?" (aspekt niedokonany) i "Co zrobić?" (aspekt dokonany). Na przykład: Co robić? Czytać. Co zrobić? Przeczytać. Widzisz różnicę?
Wiele czasowników ma pary aspektowe, czyli dwa czasowniki, które oznaczają tę samą czynność, ale mają różny aspekt. Na przykład: pisać (niedokonany) - napisać (dokonany), czytać (niedokonany) - przeczytać (dokonany), robić (niedokonany) - zrobić (dokonany).
Tryby czasownika
Ostatnim elementem, o którym warto wspomnieć, są tryby czasownika. Mamy trzy tryby: oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający. Tryb oznajmujący opisuje fakty, czyli coś, co się dzieje, działo lub będzie się działo (np. czytam, czytałem, będę czytać).
Tryb rozkazujący wyraża rozkaz, prośbę lub polecenie (np. czytaj!, napisz!, obejrzyj!). Tryb przypuszczający wyraża przypuszczenie, życzenie lub warunek (np. czytałbym, napisałbym, obejrzałbym). Tryb przypuszczający tworzymy dodając do formy czasu przeszłego partykułę "by", "byś", "by", "byśmy", "byście", "by".
Podsumowując, sprawdzian z czasownika w klasie 6 to nic strasznego! Pamiętaj o definicji czasownika, formach osobowych i nieosobowych, odmianie przez osoby, liczby i czasy, aspekcie oraz trybach. Ćwicz i analizuj zdania, a wszystko stanie się jasne. Powodzenia na sprawdzianie!
