Zaczynamy naszą przygodę z gramatyką polską! Dzisiaj skupimy się na czasowniku. Jest to bardzo ważna część mowy. Zrozumienie czasowników pomoże nam budować poprawne i ciekawe zdania.
Co to jest czasownik?
Czasownik to słowo, które wyraża czynność, stan lub proces. Co to znaczy? Czynność to coś, co ktoś robi, np. biegać, czytać. Stan to np. być, spać. Proces to coś, co się dzieje, np. rosnąć, czerwienieć. Czasowniki mówią nam, co się dzieje w zdaniu.
Popatrzmy na przykłady. "Ala czyta książkę". Tutaj czasownik to czyta. Mówi nam, co robi Ala. Kolejny przykład: "Pies śpi na dywanie". Czasownik śpi opisuje stan psa. "Drzewo rośnie powoli". W tym zdaniu rośnie to czasownik, który opisuje proces.
Formy czasownika
Czasowniki mają różne formy. Zależą one od osoby, liczby i czasu. Najprościej jest zacząć od form osobowych. To znaczy, że czasownik zmienia się w zależności od tego, kto wykonuje daną czynność. Spójrzmy na przykład czasownika pisać.
Ja piszę. Ty piszesz. On/Ona/Ono pisze. My piszemy. Wy piszecie. Oni/One piszą. Widzimy, że końcówki czasownika się zmieniają. To właśnie odmiana przez osoby. Musimy pamiętać o tych zmianach, aby poprawnie budować zdania.
Czasy czasownika
Czasowniki informują nas, kiedy dana czynność się odbywa. W języku polskim mamy trzy główne czasy. Jest to czas przeszły, czas teraźniejszy i czas przyszły. Każdy z nich ma swoje zastosowanie.
Czas teraźniejszy
Czas teraźniejszy opisuje czynności, które dzieją się w tej chwili. Czyli teraz, w momencie mówienia. Używamy go, gdy chcemy opowiedzieć o czymś, co się dzieje regularnie lub stale. Na przykład: "Ja jem śniadanie". "Ptaki śpiewają każdego ranka". "Słońce świeci na niebie".
Czas przeszły
Czas przeszły opisuje czynności, które wydarzyły się wcześniej. Czyli coś, co było w przeszłości. Musimy pamiętać, że w czasie przeszłym forma czasownika zależy od rodzaju osoby. Na przykład: "Ja czytałem (jeśli jestem chłopcem) / czytałam (jeśli jestem dziewczynką) książkę". "On pisał list". "Ona pisała list". "My graliśmy (jeśli jesteśmy chłopcami lub grupą mieszaną) / grałyśmy (jeśli jesteśmy dziewczynkami) w piłkę".
Czas przyszły
Czas przyszły opisuje czynności, które dopiero się wydarzą. Coś, co nastąpi w przyszłości. Czas przyszły czasownika być (będę, będziesz, będzie, będziemy, będziecie, będą) często łączy się z bezokolicznikiem innego czasownika. Na przykład: "Ja będę czytał książkę". "On będzie pisał list". "My będziemy grać w piłkę". Możemy też użyć form prostych, np. "Jutro pójdę do kina".
Bezokolicznik
Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika. Odpowiada na pytanie: Co robić? Ma końcówkę -ć lub -c. Na przykład: czytać, pisać, biegać, iść, móc. Bezokolicznik nie wskazuje na osobę, liczbę ani czas. Jest to forma wyjściowa, od której tworzymy inne formy czasownika.
Kiedy używamy bezokolicznika? Na przykład, gdy podajemy instrukcję: "Wymieszać mąkę z jajkami". "Dodać cukier i sól". Często występuje też po czasownikach modalnych, takich jak chcieć, musieć, móc. Na przykład: "Chcę czytać książkę". "Muszę odrobić lekcje". "Mogę pójść na spacer".
Przykładowe zadania
Spróbujmy teraz rozwiązać kilka zadań. Uzupełnij luki odpowiednimi formami czasowników w nawiasach:
1. Ja codziennie (czytać) ________ książkę. (odpowiedź: czytam)
2. Wczoraj my (grać) ________ w piłkę. (odpowiedź: graliśmy/grałyśmy)
3. Jutro on (pisać) ________ sprawdzian. (odpowiedź: będzie pisał/ napisze)
4. Dzieci teraz (biegać) ________ po parku. (odpowiedź: biegają)
5. Ona wczoraj (pomagać) ________ mamie w kuchni. (odpowiedź: pomagała)
Pamiętaj! Zrozumienie czasowników to klucz do poprawnego posługiwania się językiem polskim. Ćwicz regularnie, a na pewno opanujesz tę ważną część mowy.
Powodzenia na sprawdzianie!
