Witajcie! Sprawdzian z chemii klasy 7, dział 1, już niedługo? Bez obaw! Przejdziemy przez to razem, krok po kroku.
Co musisz wiedzieć?
Na początek, co obejmuje ten dział? Zazwyczaj są to podstawy, które pomogą Ci zrozumieć całą chemię.
Substancje i mieszaniny
Wyobraź sobie klocki LEGO. Każdy klocek to inna substancja.
Substancja to coś, co ma określone właściwości i skład. To tak, jakby każdy klocek LEGO miał swój unikalny numer seryjny i kolor.
Przykład? Czysta woda (H₂O), sól kuchenna (NaCl) czy cukier (C₁₂H₂₂O₁₁).
Teraz, co się stanie, gdy połączysz kilka klocków LEGO? Powstanie konstrukcja, prawda? To jest jak mieszanina!
Mieszanina to połączenie dwóch lub więcej substancji. Ale one nie zmieniają się w coś nowego! Po prostu są obok siebie.
Na przykład, sałatka. Masz sałatę, pomidory, ogórki… Wszystko jest wymieszane, ale nadal możesz rozpoznać każdy składnik.
Mieszaniny dzielimy na jednorodne i niejednorodne.
Mieszaniny jednorodne
Pomyśl o herbacie z cukrem. Mieszasz cukier z herbatą i… cukier znika! Wygląda, jakby był jedną substancją.
To jest mieszanina jednorodna. Składniki są tak dobrze wymieszane, że nie widać ich gołym okiem.
Inny przykład? Powietrze! Wdychanie go wydaje się jak wdychanie jednej rzeczy, mimo że zawiera azot, tlen i inne gazy.
Mieszaniny niejednorodne
Wyobraź sobie zupę pomidorową z makaronem. Widzisz osobno zupę i osobno makaron, prawda?
To jest mieszanina niejednorodna. Możesz łatwo rozpoznać poszczególne składniki.
Inne przykłady: piasek z kamieniami, czy olej z wodą (nawet po wymieszaniu, po chwili się rozdzielą).
Metody rozdzielania mieszanin
Ok, masz już mieszaninę. Ale co, jeśli chcesz odzyskać poszczególne składniki?
Sączenie
Pomyśl o robieniu kawy z ekspresu przelewowego. Woda przepływa przez kawę, zabierając ze sobą aromat, ale fusy zostają na filtrze.
To jest sączenie. Używasz filtru, żeby oddzielić ciała stałe od cieczy.
Inny przykład? Czyszczenie wody z piasku za pomocą filtra.
Dekantacja
Wyobraź sobie, że masz wodę z piaskiem. Pozostawiasz ją na chwilę, a piasek opada na dno.
Delikatnie przelewasz wodę do innego naczynia, zostawiając piasek na dnie. To jest dekantacja!
Dekantacja to oddzielanie cieczy od osadu, który opadł na dno.
Odparowywanie
Wyobraź sobie gotowanie wody z solą. Woda odparowuje, a na dnie garnka zostaje sól.
To jest odparowywanie. Używasz ciepła, żeby odparować ciecz i zostawić substancję stałą.
Przykład? Pozyskiwanie soli z wody morskiej.
Destylacja
Pomyśl o produkcji wódki. Podgrzewasz zacier (mieszaninę), alkohol paruje pierwszy (bo ma niższą temperaturę wrzenia), a następnie pary te są skraplane i zbierane oddzielnie.
Destylacja to oddzielanie cieczy na podstawie różnicy w temperaturach wrzenia.
Używana np. do oczyszczania wody lub oddzielania różnych frakcji ropy naftowej.
Krystalizacja
Masz roztwór cukru w wodzie. Powoli odparowujesz wodę. W pewnym momencie zaczynają się tworzyć kryształki cukru.
Krystalizacja polega na wydzieleniu substancji stałej w postaci kryształów z roztworu. Zazwyczaj poprzez odparowanie rozpuszczalnika.
Właściwości substancji
Każdy klocek LEGO ma swój kolor, kształt i rozmiar. Podobnie, każda substancja ma swoje właściwości.
Właściwości to cechy, które pozwalają nam rozpoznać i opisać substancję.
Właściwości fizyczne: kolor, zapach, stan skupienia (stały, ciekły, gazowy), temperatura wrzenia, temperatura topnienia, gęstość, rozpuszczalność.
Właściwości chemiczne: palność, reaktywność z innymi substancjami.
Na przykład, woda jest bezbarwna, bezwonna, wrze w 100°C (przy normalnym ciśnieniu), a lód topi się w 0°C. To są jej właściwości fizyczne.
Żelazo rdzewieje w obecności tlenu i wody. To jest jego właściwość chemiczna.
Pierwiastki i związki chemiczne
Klocki LEGO występują w różnych kształtach i kolorach, ale wszystkie są z plastiku. Podobnie, wszystkie substancje są zbudowane z pierwiastków.
Pierwiastek to substancja, której nie można rozłożyć na prostsze substancje za pomocą metod chemicznych.
Przykłady: tlen (O), wodór (H), żelazo (Fe), węgiel (C).
Jeśli połączysz różne klocki LEGO, możesz zbudować domek, samochód… Podobnie, jeśli połączysz różne pierwiastki, otrzymasz związek chemiczny.
Związek chemiczny to substancja, która powstaje przez połączenie dwóch lub więcej pierwiastków w określonych proporcjach.
Przykład: woda (H₂O) – dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu. Sól kuchenna (NaCl) – jeden atom sodu i jeden atom chloru.
Pamiętaj, że związki chemiczne mają inne właściwości niż pierwiastki, z których są zbudowane! Sód (Na) to metal reagujący gwałtownie z wodą, a chlor (Cl₂) to trujący gaz. Ale połączenie ich daje sól kuchenną (NaCl), którą używamy codziennie do przyprawiania potraw.
Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętaj, chemia może być fascynująca, jeśli spojrzysz na nią jak na zabawę klockami LEGO!
