Hej! Zb блиża się sprawdzian z biologii o układzie krwionośnym? Nie martw się! Razem przez to przejdziemy. Ten przewodnik pomoże Ci usystematyzować wiedzę.
Budowa i funkcje układu krwionośnego
Zacznijmy od podstaw. Układ krwionośny to sieć naczyń i narządów. Jego głównym zadaniem jest transport. Transportuje tlen, składniki odżywcze i hormony. Usuwa też produkty przemiany materii. Składa się z serca, naczyń krwionośnych i krwi.
Serce
Serce to pompa. Pompuje krew po całym ciele. Jest zbudowane z czterech jam: dwóch przedsionków i dwóch komór. Przedsionki zbierają krew. Komory wypychają ją do naczyń.
Między przedsionkami a komorami znajdują się zastawki. Zapewniają one jednokierunkowy przepływ krwi. Zapobiegają cofaniu się krwi.
Praca serca to skurcz i rozkurcz. Skurcz (systole) to faza wypychania krwi. Rozkurcz (diastole) to faza napełniania się krwią.
Naczynia krwionośne
Mamy trzy rodzaje naczyń: tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Tętnice wyprowadzają krew z serca. Mają grube i elastyczne ściany. Największą tętnicą jest aorta. Rozgałęzia się na mniejsze tętnice.
Żyły doprowadzają krew do serca. Mają cieńsze ściany niż tętnice. W żyłach znajdują się zastawki. Ułatwiają one przepływ krwi w kierunku serca.
Naczynia włosowate to najmniejsze naczynia. Tworzą sieć między tętnicami i żyłami. Przez ich cienkie ściany zachodzi wymiana gazowa i substancji odżywczych.
Krew
Krew to płynna tkanka. Składa się z osocza i elementów morfotycznych. Elementy morfotyczne to krwinki czerwone, krwinki białe i płytki krwi.
Osocze to płynna część krwi. Zawiera wodę, białka, sole mineralne i inne substancje.
Krwinki czerwone (erytrocyty) transportują tlen. Zawierają hemoglobinę. Hemoglobina wiąże tlen.
Krwinki białe (leukocyty) odpowiadają za odporność. Chronią organizm przed infekcjami.
Płytki krwi (trombocyty) biorą udział w krzepnięciu krwi. Zapobiegają utracie krwi podczas urazów.
Krążenie krwi
Mamy dwa obiegi krwi: krążenie duże (obwodowe) i krążenie małe (płucne).
Krążenie duże rozpoczyna się w lewej komorze serca. Krew bogata w tlen jest pompowana do aorty. Aorta rozgałęzia się na mniejsze tętnice. Docierają one do wszystkich narządów i tkanek. Tam krew oddaje tlen i składniki odżywcze. Pobiera dwutlenek węgla i produkty przemiany materii. Następnie krew wraca żyłami do prawego przedsionka serca.
Krążenie małe rozpoczyna się w prawej komorze serca. Krew uboga w tlen jest pompowana do tętnicy płucnej. Tętnica płucna rozgałęzia się na dwie tętnice płucne. Prowadzą one do płuc. W płucach krew oddaje dwutlenek węgla. Pobiera tlen. Następnie krew wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka serca.
Grupy krwi
Istnieją różne grupy krwi. Najważniejszy podział to system AB0 i Rh. W systemie AB0 mamy cztery grupy krwi: A, B, AB i 0. Grupy krwi różnią się obecnością antygenów na powierzchni krwinek czerwonych. Mają też różne przeciwciała w osoczu.
Antygeny to substancje, które mogą wywołać reakcję odpornościową. Przeciwciała to białka, które neutralizują antygeny.
Osoba z grupą krwi A ma antygen A na krwinkach czerwonych. Ma przeciwciała anty-B w osoczu. Osoba z grupą krwi B ma antygen B na krwinkach czerwonych. Ma przeciwciała anty-A w osoczu. Osoba z grupą krwi AB ma antygeny A i B na krwinkach czerwonych. Nie ma przeciwciał w osoczu. Osoba z grupą krwi 0 nie ma antygenów na krwinkach czerwonych. Ma przeciwciała anty-A i anty-B w osoczu.
System Rh opiera się na obecności lub braku antygenu D. Osoby z antygenem D mają grupę krwi Rh+. Osoby bez antygenu D mają grupę krwi Rh-.
Podczas transfuzji krwi należy dopasować grupę krwi. Niezgodność grup krwi może prowadzić do aglutynacji krwinek czerwonych. Jest to bardzo niebezpieczne.
Choroby układu krwionośnego
Istnieje wiele chorób układu krwionośnego. Należą do nich: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa i zawał serca.
Miażdżyca to choroba, w której w tętnicach odkładają się złogi cholesterolu. Zmniejszają one światło tętnic. Utrudniają przepływ krwi. Mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu.
Nadciśnienie tętnicze to stan, w którym ciśnienie krwi jest zbyt wysokie. Może uszkadzać narządy, takie jak serce, nerki i mózg.
Choroba wieńcowa to choroba, w której tętnice wieńcowe, zaopatrujące serce w krew, są zwężone. Może prowadzić do bólu w klatce piersiowej (dławica piersiowa) lub zawału serca.
Zawał serca to stan, w którym dochodzi do martwicy części mięśnia sercowego. Jest to spowodowane brakiem dopływu krwi. Często jest wynikiem zakrzepu w tętnicy wieńcowej.
Podsumowanie
Układ krwionośny transportuje krew, tlen i składniki odżywcze. Składa się z serca, naczyń krwionośnych i krwi.
Serce pompuje krew. Naczynia krwionośne to tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Krew składa się z osocza i elementów morfotycznych (krwinek czerwonych, krwinek białych i płytek krwi).
Mamy dwa obiegi krwi: krążenie duże i krążenie małe.
Istnieją różne grupy krwi: A, B, AB i 0 oraz Rh+ i Rh-.
Choroby układu krwionośnego to m.in. miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa i zawał serca.
Pamiętaj, regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta są kluczowe dla zdrowia układu krwionośnego! Powodzenia na sprawdzianie!
