Witaj! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii dla klasy 7, dział 1, opartego na podręczniku Nowa Era? Ten artykuł pomoże Ci usystematyzować wiedzę i lepiej zrozumieć zagadnienia. Skupimy się na kluczowych elementach tego działu. Powodzenia!
Budowa komórki
Komórka to podstawowa jednostka życia. To jak cegiełka, z której zbudowane są wszystkie organizmy żywe. Może być samodzielnym organizmem (np. bakteria) lub częścią organizmu wielokomórkowego (np. komórka nerwowa).
Każda komórka ma pewne podstawowe elementy. Należą do nich: błona komórkowa, cytoplazma i materiał genetyczny (DNA). Błona komórkowa to taka bariera, która oddziela wnętrze komórki od otoczenia. Cytoplazma to galaretowata substancja wypełniająca wnętrze komórki. Materiał genetyczny, czyli DNA, zawiera informacje o tym, jak komórka ma funkcjonować.
W komórkach eukariotycznych, czyli tych bardziej złożonych (np. komórki roślin i zwierząt), występuje dodatkowo jądro komórkowe. Jądro to takie "centrum dowodzenia" komórki. Znajduje się w nim DNA, który jest dobrze chroniony. W komórkach prokariotycznych (np. bakterii) nie ma jądra, a DNA pływa swobodnie w cytoplazmie.
Organelle komórkowe
W komórkach eukariotycznych występują również organelle. To takie "mini-organy" w komórce, które pełnią różne funkcje. Przykładem jest mitochondrium, nazywane "elektrownią" komórki, ponieważ zachodzi w nim proces oddychania komórkowego i produkcja energii. Chloroplasty, występujące w komórkach roślinnych, odpowiadają za fotosyntezę – proces, w którym rośliny wytwarzają pokarm z dwutlenku węgla i wody przy udziale światła słonecznego. Rybosomy biorą udział w syntezie białek.
Innym ważnym organellum jest aparat Golgiego. Odpowiada on za modyfikowanie, sortowanie i pakowanie białek. Siateczka śródplazmatyczna, kolejna organella, uczestniczy w syntezie lipidów i białek oraz transporcie substancji w komórce.
Podział komórek
Komórki dzielą się, aby umożliwić wzrost organizmów, naprawę uszkodzeń i rozmnażanie. Istnieją różne rodzaje podziałów komórkowych. Najważniejsze z nich to mitoza i mejoza.
Mitoza to podział komórki, w wyniku którego powstają dwie komórki potomne o identycznym materiale genetycznym jak komórka macierzysta. Służy do wzrostu i naprawy tkanek. Na przykład, kiedy się skaleczymy, mitoza pozwala na zastąpienie uszkodzonych komórek nowymi.
Mejoza to podział komórki, w wyniku którego powstają cztery komórki potomne o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów. Zachodzi podczas powstawania komórek rozrodczych (gamet), takich jak plemniki i komórki jajowe. Dzięki mejozie, podczas zapłodnienia, liczba chromosomów zostaje przywrócona do prawidłowej wartości.
Tkanki roślinne i zwierzęce
Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie i funkcji. W organizmach wielokomórkowych komórki łączą się w tkanki, a tkanki tworzą narządy.
Wyróżniamy różne rodzaje tkanek roślinnych. Tkanka okrywająca chroni roślinę przed uszkodzeniami i utratą wody. Tkanka miękiszowa pełni funkcje odżywcze i magazynujące. Tkanka wzmacniająca nadaje roślinie wytrzymałość. Tkanka przewodząca transportuje wodę i substancje odżywcze.
U zwierząt również występują różne rodzaje tkanek. Tkanka nabłonkowa pokrywa powierzchnię ciała i wyścieła narządy. Tkanka łączna pełni funkcje podporowe, odżywcze i obronne. Należą do niej m.in. tkanka kostna, chrzęstna i krew. Tkanka mięśniowa umożliwia ruch. Tkanka nerwowa przewodzi impulsy nerwowe.
Poziomy organizacji życia
Organizacja życia charakteryzuje się hierarchicznością. Oznacza to, że poszczególne poziomy organizacji są od siebie zależne i tworzą coraz bardziej złożone struktury. Podstawowym poziomem jest atom. Atomy łączą się w cząsteczki. Cząsteczki budują komórki. Komórki tworzą tkanki. Tkanki tworzą narządy. Narządy współpracują ze sobą w układach narządów. Układy narządów tworzą organizm.
Na przykład, w organizmie człowieka, atomy węgla, wodoru i tlenu łączą się w cząsteczki białek i węglowodanów. Te cząsteczki budują komórki mięśniowe. Komórki mięśniowe tworzą tkankę mięśniową. Tkanka mięśniowa buduje mięśnie, np. mięsień dwugłowy ramienia. Mięsień dwugłowy ramienia, wraz z innymi mięśniami, kośćmi i nerwami, tworzy układ ruchu. Układ ruchu, wraz z innymi układami narządów (np. układem pokarmowym, oddechowym, krążenia), tworzy cały organizm człowieka.
Różnorodność biologiczna
Różnorodność biologiczna to bogactwo gatunków roślin, zwierząt i mikroorganizmów żyjących na Ziemi. Jest bardzo ważna dla funkcjonowania ekosystemów i przetrwania życia na naszej planecie. Im większa różnorodność biologiczna, tym bardziej odporny jest ekosystem na zmiany środowiska.
Do przyczyn utraty różnorodności biologicznej należą m.in. niszczenie siedlisk, zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne i nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych. Ważne jest, aby podejmować działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej, takie jak tworzenie rezerwatów przyrody, ograniczanie zanieczyszczeń i promowanie zrównoważonego rozwoju.
Pamiętaj, że ten artykuł to tylko skrót najważniejszych zagadnień. Aby dobrze przygotować się do sprawdzianu, powtórz materiał z podręcznika i notatek. Powodzenia na sprawdzianie!
