Witajcie szóstoklasiści! Przygotowujemy się do sprawdzianu z biologii, dział 2. Skupimy się na najważniejszych zagadnieniach.
Komórka – podstawowa jednostka życia
Wyobraźcie sobie, że Wasze ciało to wielki dom. Z czego zbudowany jest dom? Z cegieł! Komórka to taka cegła życia.
Każdy organizm, od maleńkiej bakterii po ogromnego wieloryba, zbudowany jest z komórek.
Są bardzo małe. Zobaczyć je można tylko pod mikroskopem.
Porównajmy komórkę do małej fabryki. Ma ona różne części, które wykonują różne zadania.
Budowa komórki
Każda komórka ma trzy podstawowe elementy. Błonę komórkową, cytoplazmę i jądro komórkowe (lub jego odpowiednik u bakterii).
Błona komórkowa to jak ściany fabryki. Oddziela wnętrze od otoczenia. Kontroluje, co wchodzi i wychodzi. Wyobraźcie sobie bramkarza na bramie stadionu. Wpuszcza tylko tych, co mają bilet.
Cytoplazma to płyn wewnątrz komórki. W niej znajdują się wszystkie inne elementy. To jak przestrzeń robocza w fabryce, gdzie odbywają się różne procesy.
Jądro komórkowe to centrum dowodzenia. Zawiera DNA – instrukcję obsługi komórki. To jak biuro dyrektora w fabryce, gdzie podejmuje się najważniejsze decyzje.
U bakterii nie ma jądra komórkowego. Materiał genetyczny jest rozproszony w cytoplazmie. To jak fabryka bez wydzielonego biura dyrektora.
Rodzaje komórek
Mamy dwa główne rodzaje komórek: prokariotyczne i eukariotyczne.
Komórki prokariotyczne są proste. Z nich zbudowane są bakterie. To jak mała, rodzinna firma.
Komórki eukariotyczne są bardziej skomplikowane. Mają jądro komórkowe i inne organelle. Z nich zbudowane są rośliny, zwierzęta i grzyby. To jak duża korporacja z wieloma działami.
Zapamiętaj! Prokariotyczne – bez jądra. Eukariotyczne – z jądrem.
Tkanki – zespoły komórek
Komórki, które wykonują podobne zadania, tworzą tkanki.
Wyobraźcie sobie budowę domu. Mamy cegły (komórki). Z cegieł budujemy ściany. Ściany to tkanki.
U zwierząt wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje tkanek.
Rodzaje tkanek zwierzęcych
Tkanka nabłonkowa okrywa powierzchnię ciała i wyściela narządy. To jak tapeta w domu, chroni i izoluje.
Tkanka łączna łączy i wspiera inne tkanki. To jak fundamenty domu, utrzymuje wszystko razem. Należą do niej krew, kości i chrząstka.
Tkanka mięśniowa umożliwia ruch. To jak silnik w samochodzie, pozwala na przemieszczanie się. Mamy tkankę mięśniową gładką, poprzecznie prążkowaną szkieletową i poprzecznie prążkowaną serca.
Tkanka nerwowa przewodzi impulsy nerwowe. To jak instalacja elektryczna w domu, przekazuje informacje.
Tkanki roślinne
Rośliny też mają tkanki. Różnią się one od tkanek zwierzęcych.
Tkanka okrywająca chroni roślinę. To jak skóra zwierzęcia.
Tkanka miękiszowa wypełnia wnętrze rośliny. Magazynuje substancje odżywcze i wodę.
Tkanka wzmacniająca nadaje roślinie wytrzymałość. To jak szkielet zwierzęcia.
Tkanka przewodząca transportuje wodę i substancje odżywcze. To jak naczynia krwionośne u zwierząt. Mamy drewno (transportuje wodę) i łyko (transportuje substancje odżywcze).
Organy – zespoły tkanek
Różne tkanki, współpracując ze sobą, tworzą organy.
Wracając do przykładu z domem, ściany (tkanki) tworzą pokój (organ).
Serce to organ zbudowany z tkanki mięśniowej, łącznej, nabłonkowej i nerwowej. Pompuje krew.
Liść to organ rośliny zbudowany z tkanki okrywającej, miękiszowej i przewodzącej. Przeprowadza fotosyntezę.
Układy narządów – zespoły organów
Organy, które współpracują ze sobą, tworzą układy narządów.
Pokoje (organy) tworzą dom (układ narządów).
Przykładem jest układ pokarmowy. Składa się z jamy ustnej, przełyku, żołądka, jelit, wątroby i trzustki. Odpowiada za trawienie pokarmu.
Inny przykład to układ oddechowy. Składa się z nosa, tchawicy, oskrzeli i płuc. Odpowiada za wymianę gazową.
Organizm – całość
Wszystkie układy narządów współpracują ze sobą, tworząc organizm.
Wszystkie pokoje, korytarze i inne pomieszczenia tworzą cały dom.
Pamiętaj! Komórka -> Tkanka -> Organ -> Układ narządów -> Organizm.
Powodzenia na sprawdzianie!
