Hej! Gotowi na sprawdzian z biologii? Super! Skupimy si臋 na wirusach, bakteriach, protistach i grzybach. Razem damy rad臋!
Wirusy
Wirusy s膮 bardzo ma艂e. S膮 mniejsze nawet od bakterii!
Co to s膮 wirusy?
To cz膮stki zaka藕ne. Potrzebuj膮 kom贸rki gospodarza, 偶eby si臋 rozmna偶a膰.
Budowa wirusa
Zazwyczaj wirus sk艂ada si臋 z kapsydu (bia艂kowa otoczka) i materia艂u genetycznego (DNA lub RNA).
Jak dzia艂aj膮 wirusy?
Wirus przy艂膮cza si臋 do kom贸rki. Wpuszcza sw贸j materia艂 genetyczny. Zmusza kom贸rk臋 do produkcji nowych wirus贸w. Kom贸rka umiera. Nowe wirusy atakuj膮 inne kom贸rki.
Przyk艂ady chor贸b wirusowych
Grypa, ospa wietrzna, odra, 艣winka, r贸偶yczka, AIDS (HIV), COVID-19 (SARS-CoV-2). Pami臋tajcie o szczepieniach!
Bakterie
Bakterie to organizmy jednokom贸rkowe. S膮 wsz臋dzie!
Budowa bakterii
Bakteria ma 艣cian臋 kom贸rkow膮, b艂on臋 kom贸rkow膮, cytoplazm臋 i materia艂 genetyczny (DNA). Nie maj膮 j膮dra kom贸rkowego.
Kszta艂ty bakterii
Mamy kuliste (ziarniaki), pa艂eczkowate (pa艂eczki) i spiralne (艣rubowce).
Jak od偶ywiaj膮 si臋 bakterie?
Niekt贸re bakterie s膮 samo偶ywne (same wytwarzaj膮 pokarm). Inne s膮 cudzo偶ywne (pobieraj膮 pokarm z otoczenia).
Rozmna偶anie bakterii
Bakterie rozmna偶aj膮 si臋 przez podzia艂 kom贸rki. To bardzo szybki proces!
Znaczenie bakterii
Bakterie mog膮 by膰 po偶yteczne (np. produkcja jogurt贸w) albo szkodliwe (wywo艂uj膮 choroby). Niekt贸re bakterie pomagaj膮 w rozk艂adzie materii organicznej.
Przyk艂ady chor贸b bakteryjnych
Angina, zapalenie p艂uc, gru藕lica, borelioza. Pami臋tajcie o antybiotykach (ale tylko gdy zaleci to lekarz!).
Protisty
Protisty to bardzo zr贸偶nicowana grupa organizm贸w. S膮 jednokom贸rkowe lub wielokom贸rkowe.
Co to s膮 protisty?
To organizmy eukariotyczne (maj膮 j膮dro kom贸rkowe). Nie s膮 ani ro艣linami, ani zwierz臋tami, ani grzybami.
Rodzaje protist贸w
Mamy protisty zwierz臋ce (np. ameba, pantofelek), protisty ro艣linopodobne (np. euglena, okrzemki) i protisty grzybopodobne (np. 艣luzowce).
Od偶ywianie si臋 protist贸w
Protisty mog膮 by膰 samo偶ywne (fotosynteza) lub cudzo偶ywne (pobieraj膮 pokarm z otoczenia).
Znaczenie protist贸w
S膮 wa偶nym elementem 艂a艅cucha pokarmowego w wodach. Niekt贸re protisty wywo艂uj膮 choroby (np. malaria).
Grzyby
Grzyby to organizmy eukariotyczne. S膮 cudzo偶ywne. Nie potrafi膮 same wytwarza膰 pokarmu.
Budowa grzyba
Grzyb sk艂ada si臋 z strz臋pek. Strz臋pki tworz膮 grzybni臋. Niekt贸re grzyby maj膮 owocnik (np. kapelusz i trzon).
Od偶ywianie si臋 grzyb贸w
Grzyby wydzielaj膮 enzymy trawienne na zewn膮trz. Potem wch艂aniaj膮 strawione substancje.
Rozmna偶anie grzyb贸w
Grzyby rozmna偶aj膮 si臋 przez zarodniki. Zarodniki rozsiewane s膮 przez wiatr, wod臋 lub zwierz臋ta.
Rodzaje grzyb贸w
Mamy ple艣nie, dro偶d偶e i grzyby kapeluszowe.
Znaczenie grzyb贸w
Grzyby rozk艂adaj膮 martw膮 materi臋 organiczn膮. S膮 wykorzystywane w produkcji 偶ywno艣ci (np. pieczywo, piwo, sery). Niekt贸re grzyby s膮 jadalne (np. pieczarki, borowiki), inne s膮 truj膮ce (np. muchomor sromotnikowy).
Symbioza grzyb贸w
Grzyby tworz膮 zwi膮zki symbiotyczne z ro艣linami (mikoryza) i glonami (porosty).
Podsumowanie
Wirusy s膮 bardzo ma艂e i potrzebuj膮 kom贸rek gospodarza. Wywo艂uj膮 choroby. Pami臋tajcie o szczepieniach.
Bakterie to organizmy jednokom贸rkowe. Mog膮 by膰 po偶yteczne lub szkodliwe. Pami臋tajcie o higienie.
Protisty to zr贸偶nicowana grupa organizm贸w eukariotycznych. S膮 wa偶ne w 艂a艅cuchu pokarmowym.
Grzyby s膮 cudzo偶ywne i rozk艂adaj膮 materi臋 organiczn膮. Niekt贸re s膮 jadalne, inne truj膮ce. B膮d藕cie ostro偶ni!
Powodzenia na sprawdzianie! Jeste艣cie 艣wietni!
