Hej uczniowie klasy 5! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z biologii, dział 4: "Puls życia". To świetna okazja, żeby powtórzyć materiał i utrwalić wiedzę. Dam Wam kilka wskazówek, żebyście byli pewni siebie na sprawdzianie!
Oddychanie
Oddychanie to proces, w którym organizmy pobierają tlen, a oddają dwutlenek węgla. Jest to bardzo ważne dla życia!
Oddychanie u roślin
Rośliny też oddychają! Robią to przez aparaty szparkowe. To małe otworki na liściach.
Pamiętaj, że rośliny w dzień przeprowadzają fotosyntezę. Wtedy pobierają dwutlenek węgla i wydalają tlen. Nocą oddychają jak zwierzęta.
Oddychanie u zwierząt
Zwierzęta mają różne narządy oddechowe. Zależy to od tego, gdzie żyją.
Płuca to narząd oddechowy kręgowców lądowych, na przykład ssaków i ptaków. Pobierają tlen z powietrza.
Skrzela służą do oddychania w wodzie. Mają je ryby i niektóre bezkręgowce.
Tchawki to system rurek u owadów. Dostarczają tlen bezpośrednio do komórek.
Niektóre zwierzęta oddychają przez powierzchnię ciała. Na przykład dżdżownice.
Odżywianie
Odżywianie to proces pobierania pokarmu. Dostarcza energii i budulca.
Sposoby odżywiania się
Autotrofy, czyli organizmy samożywne. Same wytwarzają pokarm. Na przykład rośliny dzięki fotosyntezie.
Heterotrofy, czyli organizmy cudzożywne. Pobierają gotowy pokarm. Na przykład zwierzęta.
Heterotrofy dzielimy na: roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców. Ważne żeby znać te grupy.
Łańcuch pokarmowy
Łańcuch pokarmowy pokazuje, kto kogo zjada. Zaczyna się od producenta (rośliny), a kończy na konsumencie (zwierzęciu).
Pamiętaj o ogniwie pośrednim. To zwierzę, które zjada producenta i samo jest zjadane.
Krążenie
Krążenie to transport substancji w organizmie. Dostarcza tlen i składniki odżywcze do komórek.
Krew
Krew to płyn ustrojowy. Składa się z osocza, krwinek czerwonych i krwinek białych.
Krwinki czerwone (erytrocyty) przenoszą tlen. Zawierają hemoglobinę.
Krwinki białe (leukocyty) bronią organizm przed chorobami. To nasza armia!
Osocze to płyn, w którym zawieszone są krwinki. Transportuje substancje.
Serce
Serce to pompa, która pompuje krew. Dzięki niemu krew krąży po całym ciele.
Naczynia krwionośne to drogi, którymi płynie krew. Dzielimy je na tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Tętnice wyprowadzają krew z serca. Żyły doprowadzają krew do serca. Naczynia włosowate łączą tętnice z żyłami.
Wydalanie
Wydalanie to usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Organizm musi się pozbyć tego, co mu niepotrzebne.
Nerki
Nerki to narządy, które filtrują krew. Powstaje mocz, który jest wydalany z organizmu.
Pocenie się
Przez pocenie się też usuwamy zbędne substancje. Dodatkowo regulujemy temperaturę ciała.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez cały dział. Pamiętaj:
- Oddychanie: Pobieranie tlenu, oddawanie dwutlenku węgla. Rośliny mają aparaty szparkowe, zwierzęta płuca, skrzela lub tchawki.
- Odżywianie: Pobieranie pokarmu. Autotrofy same wytwarzają pokarm, heterotrofy pobierają gotowy. Łańcuch pokarmowy pokazuje, kto kogo zjada.
- Krążenie: Transport substancji w organizmie. Krew składa się z osocza, krwinek czerwonych i białych. Serce pompuje krew, a naczynia krwionośne ją rozprowadzają.
- Wydalanie: Usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Nerki filtrują krew, a pocenie się pomaga regulować temperaturę.
Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętaj, żeby się wyspać i zjeść śniadanie. Dasz radę!
