Sprawdzian Wos Klasa 8 Dzial 2 Nowa Era

Written by Margaret Weigel
Updated at: 14 June 2025

Hej ósmoklasiści! Czas przygotować się do sprawdzianu z WOS-u, dział 2 z Nowej Ery. Nie martwcie się, wspólnie damy radę!

Temat 1: Państwo – co to takiego?

Państwo to zorganizowana społeczność, zamieszkująca określone terytorium i podlegająca władzy.

Cechy państwa:

Terytorium: Obszar, na którym państwo sprawuje władzę.
Ludność: Osoby zamieszkujące terytorium państwa, obywatele.
Władza: Zorganizowany system rządzenia.
Suwerenność: Niezależność od innych państw. Zarówno wewnętrzna jak i zewnętrzna.

Zapamiętaj! Bez tych czterech elementów nie ma państwa!

Funkcje państwa

Państwo pełni wiele ważnych funkcji:

Funkcja wewnętrzna: Zapewnienie bezpieczeństwa, porządku, edukacji, opieki zdrowotnej.
Funkcja zewnętrzna: Obrona granic, prowadzenie polityki zagranicznej.
Funkcja gospodarcza: Tworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego.
Funkcja socjalna: Pomoc osobom potrzebującym.

Zastanów się, które funkcje państwa są dla Ciebie najważniejsze i dlaczego?

Temat 2: Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej

Ustrój polityczny to sposób organizacji państwa i sprawowania władzy.

Polska jest republiką parlamentarno-gabinetową.

Co to oznacza?

Republika: Władza pochodzi od obywateli, a głową państwa jest prezydent.
Parlamentarno-gabinetowa: Kluczową rolę odgrywa parlament (Sejm i Senat) i rząd (Rada Ministrów).

Zasady ustroju RP

Nasz ustrój opiera się na ważnych zasadach:

Suwerenność narodu: Władza należy do narodu.
Demokracja: Władza sprawowana przez naród lub jego przedstawicieli.
Praworządność: Działania państwa oparte na prawie.
Podział władzy: Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są od siebie niezależne.
Pluralizm polityczny: Istnienie wielu partii politycznych.

Pamiętaj! Podział władzy to bardzo ważna zasada demokracji.

Temat 3: Władza ustawodawcza – Sejm i Senat

Władza ustawodawcza to parlament, czyli Sejm i Senat.

Sejm:

Składa się z 460 posłów.
Uchwala ustawy.
Kontroluje rząd.

Senat:

Składa się z 100 senatorów.
Współuczestniczy w procesie ustawodawczym.
Pełni funkcję kontrolną.

Wybory do Sejmu i Senatu są powszechne, równe, bezpośrednie i tajne.

Proces ustawodawczy

Jak powstaje ustawa?

Inicjatywa ustawodawcza: Projekt ustawy.
Prace w Sejmie: Czytania, komisje.
Głosowanie w Sejmie: Uchwalenie ustawy.
Senat: Poprawki lub odrzucenie.
Podpis Prezydenta: Wejście ustawy w życie.

Brzmi skomplikowanie? Po prostu ustawa musi przejść przez Sejm, Senat i zyskać akceptację Prezydenta.

Temat 4: Władza wykonawcza – Prezydent i Rada Ministrów

Władza wykonawcza to Prezydent i Rada Ministrów (rząd).

Prezydent:

Głowa państwa.
Wybierany w wyborach powszechnych.
Reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej.
Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji.

Rada Ministrów (rząd):

Kieruje administracją państwową.
Realizuje politykę wewnętrzną i zagraniczną.
Odpowiada przed Sejmem.

Premier stoi na czele Rady Ministrów.

Relacje między Prezydentem a Rządem

Prezydent i rząd współpracują, ale mają też swoje odrębne kompetencje. Prezydent powołuje rząd, ale rząd odpowiada przed Sejmem.

Temat 5: Władza sądownicza – sądy i trybunały

Władza sądownicza to sądy i trybunały.

Sądy:

Rozstrzygają spory prawne.
Karzą za przestępstwa.
Dbają o przestrzeganie prawa.

Trybunały:

Trybunał Konstytucyjny: Bada zgodność ustaw z Konstytucją.
Trybunał Stanu: Osądza osoby zajmujące najwyższe stanowiska w państwie.

Niezależność sądów to podstawa praworządności.

Zasady postępowania sądowego

Postępowanie sądowe opiera się na ważnych zasadach:

Domniemanie niewinności: Oskarżony jest niewinny, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona.
Prawo do obrony: Oskarżony ma prawo do obrońcy.
Jawność: Postępowanie sądowe jest jawne, z wyjątkiem sytuacji określonych w ustawie.