Witajcie, drodzy uczniowie! Dziś zajmiemy się tematem, który często pojawia się na sprawdzianach w klasie 6 – Ruch Ziemi. Spróbujemy zrozumieć, na czym to polega, jakie ma konsekwencje i dlaczego to wszystko jest tak ważne. Przygotujcie się na podróż w kosmos – bez wychodzenia z domu!
Ruch Obrotowy Ziemi
Ziemia, jak pewnie wiecie, nie stoi w miejscu. Wyobraźcie sobie, że Ziemia to gigantyczna piłka obracająca się wokół własnej osi. Ten ruch nazywamy ruchem obrotowym. Oś Ziemi to linia biegnąca przez środek naszej planety, od bieguna północnego do bieguna południowego.
Jeden pełny obrót Ziemi trwa około 24 godzin, a dokładniej 23 godziny, 56 minut i 4 sekundy. Ten czas nazywamy dobą. Doba to nic innego jak okres od wschodu Słońca do następnego wschodu. Dzięki ruchowi obrotowemu doświadczamy zmian dnia i nocy. Wyobraźcie sobie lampę (Słońce) oświetlającą piłkę (Ziemię). Jedna strona piłki jest oświetlona – tam jest dzień. Druga strona jest w cieniu – tam jest noc.
Ruch obrotowy Ziemi ma jeszcze jeden ważny skutek: spłaszczenie Ziemi na biegunach. Ziemia nie jest idealną kulą, jest lekko spłaszczona. Dzieje się tak właśnie z powodu ruchu obrotowego i działającej siły odśrodkowej. Pomyślcie o karuzeli – im szybciej się kręci, tym bardziej odczuwamy siłę, która nas od niej odpycha. Podobnie dzieje się z Ziemią.
Strefy Czasowe
Skoro Ziemia się obraca, a Słońce oświetla ją stopniowo, to w różnych miejscach na Ziemi mamy różną godzinę. Dlatego wprowadzono strefy czasowe. Ziemia została podzielona na 24 strefy czasowe, mniej więcej po 15 stopni długości geograficznej każda. W każdej strefie obowiązuje ten sam czas urzędowy. Dzięki temu możemy się umówić z kimś na rozmowę, wiedząc, która jest godzina u niego, a która u nas.
Pamiętajcie, że podróżując ze wschodu na zachód, cofamy zegarki, a podróżując z zachodu na wschód, dodajemy godziny. To wszystko jest związane z ruchem obrotowym Ziemi i naszym postrzeganiem czasu.
Ruch Obiegowy Ziemi
Oprócz ruchu obrotowego, Ziemia wykonuje jeszcze jeden ważny ruch: ruch obiegowy, czyli krąży wokół Słońca. Wyobraźcie sobie, że Słońce to środek wszechświata (w naszym układzie słonecznym), a Ziemia krąży wokół niego po swojej orbicie.
Jeden pełny obieg Ziemi wokół Słońca trwa około 365 dni, 5 godzin, 48 minut i 46 sekund. Ten czas nazywamy rokiem. Ale ponieważ w kalendarzu mamy tylko 365 dni, co 4 lata dodajemy jeden dzień – 29 lutego. Taki rok nazywamy rokiem przestępnym. Te dodatkowe godziny z każdego roku się kumulują i po czterech latach dają nam jeden cały dzień.
Orbita Ziemi nie jest idealnym kołem, jest elipsą. Oznacza to, że w pewnych momentach Ziemia jest bliżej Słońca, a w innych dalej. Punkt, w którym Ziemia jest najbliżej Słońca, nazywamy peryhelium (około 3 stycznia). Punkt, w którym Ziemia jest najdalej od Słońca, nazywamy aphelium (około 4 lipca). Jednak odległość Ziemi od Słońca nie ma bezpośredniego wpływu na pory roku. To, że mamy lato czy zimę, zależy od czegoś innego.
Pory Roku
Najważniejszym skutkiem ruchu obiegowego Ziemi (w połączeniu z nachyleniem osi Ziemi) są pory roku. Oś Ziemi jest nachylona pod kątem około 23,5 stopnia w stosunku do płaszczyzny orbity Ziemi. To nachylenie powoduje, że w ciągu roku różne półkule Ziemi są bardziej lub mniej oświetlane przez Słońce.
Gdy półkula północna jest bardziej oświetlona przez Słońce, mamy tam lato. Dni są dłuższe, a Słońce wznosi się wyżej na niebie. W tym samym czasie na półkuli południowej jest zima. Dni są krótsze, a Słońce wznosi się niżej.
Sześć miesięcy później sytuacja się odwraca. Półkula południowa jest bardziej oświetlona przez Słońce, więc tam jest lato, a na półkuli północnej jest zima. W międzyczasie, kiedy półkule nie są oświetlone jednakowo, mamy wiosnę i jesień.
Równonoc to moment, kiedy Słońce oświetla równomiernie obie półkule. Dzień i noc trwają wtedy mniej więcej tyle samo (po 12 godzin). Mamy dwa takie momenty w roku: równonoc wiosenna (około 21 marca) i równonoc jesienna (około 23 września).
Przesilenie to moment, kiedy jedna z półkul jest najbardziej oświetlona przez Słońce. Mamy przesilenie letnie (około 21 czerwca), kiedy na półkuli północnej jest najdłuższy dzień w roku, i przesilenie zimowe (około 21 grudnia), kiedy na półkuli północnej jest najkrótszy dzień w roku.
Podsumowanie
Podsumowując, Ruch Ziemi to bardzo ważny temat. Dzięki ruchowi obrotowemu mamy dzień i noc, a dzięki ruchowi obiegowemu i nachyleniu osi Ziemi mamy pory roku. Pamiętajcie o tych dwóch rodzajach ruchu, ich skutkach i o tym, jak wpływają one na nasze życie. Wiedza o tym, jak Ziemia porusza się w przestrzeni, pomoże Wam lepiej zrozumieć świat, w którym żyjemy i być może ułatwi Wam zdanie sprawdzianu w klasie 6! Powodzenia!
