Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii, klasa 7, dział 1, część 2? Super! Pomogę Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia. Zaczynamy!
Ruch obrotowy Ziemi
Ruch obrotowy Ziemi to nic innego jak kręcenie się naszej planety wokół własnej osi. Wyobraź sobie, że bierzesz pomarańczę i przekłuwasz ją wykałaczką od góry do dołu. Kręcąc pomarańczą wokół tej wykałaczki, imitujesz ruch obrotowy Ziemi. Ziemia kręci się z zachodu na wschód.
Pełen obrót trwa około 24 godzin. Dokładnie to 23 godziny, 56 minut i 4 sekundy. Potocznie mówimy, że to doba. Doba, czyli dzień i noc, to bezpośredni efekt ruchu obrotowego Ziemi. Gdy Twoja część Ziemi jest skierowana w stronę Słońca, mamy dzień. Kiedy Twoja część Ziemi odwraca się od Słońca, mamy noc. Pomyśl o karuzeli – osoby na karuzeli raz widzą konkretny punkt (dzień), a raz są od niego odwrócone (noc).
Następstwa ruchu obrotowego Ziemi
Ruch obrotowy Ziemi ma kilka ważnych konsekwencji. Najważniejsza to oczywiście występowanie dnia i nocy. Ale to nie wszystko! Powoduje również spłaszczenie Ziemi przy biegunach. Ziemia nie jest idealną kulą, jest lekko spłaszczona na górze i na dole.
Kolejnym efektem jest odchylenie ciał poruszających się po powierzchni Ziemi. Nazywa się to siłą Coriolisa. Wyobraź sobie, że lecisz samolotem z północy na południe. Z powodu obrotu Ziemi samolot nie poleci prosto na południe, ale delikatnie skręci w prawo (na półkuli północnej). Podobnie działa to na wiatry i prądy morskie. Na półkuli północnej odchylają się w prawo, a na półkuli południowej w lewo.
Siła Coriolisa ma wpływ na wiele zjawisk pogodowych i oceanicznych. Na przykład, cyklony na półkuli północnej kręcą się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a na półkuli południowej – zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Ruch obiegowy Ziemi
Teraz przejdźmy do ruchu obiegowego Ziemi. To ruch Ziemi wokół Słońca. Ziemia okrąża Słońce po orbicie o kształcie elipsy. Oznacza to, że odległość między Ziemią a Słońcem nie jest stała.
Pełen obieg trwa około 365 dni, 5 godzin, 49 minut i 6 sekund. To właśnie dlatego co 4 lata mamy rok przestępny – dodajemy jeden dzień, żeby wyrównać te dodatkowe godziny. Rok przestępny ma 366 dni.
Następstwa ruchu obiegowego Ziemi
Ruch obiegowy Ziemi w połączeniu z nachyleniem osi ziemskiej (pod kątem 23,5 stopnia) powoduje występowanie pór roku. To bardzo ważne! Gdy półkula północna jest nachylona w stronę Słońca, mamy tam lato, a na półkuli południowej zimę. Pół roku później sytuacja się odwraca.
Pamiętaj, że na równiku pory roku są mniej wyraźne. Tam przez cały rok jest mniej więcej tak samo ciepło. Im bliżej biegunów, tym różnice między porami roku są większe. Na biegunach mamy dzień polarny (kiedy Słońce nie zachodzi przez całą dobę) i noc polarną (kiedy Słońce nie wschodzi przez całą dobę).
Równonoc i przesilenie
Mamy dwa dni w roku, kiedy dzień i noc trwają tyle samo – to równonoc wiosenna (około 21 marca) i jesienna (około 23 września). Wtedy promienie słoneczne padają prostopadle na równik.
Mamy też dwa dni, kiedy dzień jest najdłuższy (przesilenie letnie, około 21 czerwca) i najkrótszy (przesilenie zimowe, około 22 grudnia). Wtedy Słońce góruje (czyli osiąga najwyższy punkt na niebie) nad zwrotnikami.
Zwrotniki to równoleżniki o szerokości geograficznej 23°26′ N (zwrotnik Raka) i 23°26′ S (zwrotnik Koziorożca). Na półkuli północnej Słońce góruje w zenicie (czyli dokładnie nad głową) nad zwrotnikiem Raka podczas przesilenia letniego. Na półkuli południowej Słońce góruje w zenicie nad zwrotnikiem Koziorożca podczas przesilenia zimowego.
Strefy oświetlenia Ziemi
Ze względu na kształt Ziemi i kąt padania promieni słonecznych, wyróżniamy kilka stref oświetlenia Ziemi. Mają one wpływ na temperaturę i klimat w różnych miejscach na świecie.
Wyróżniamy:
- Strefę równikową: Najcieplejsza, bo promienie słoneczne padają tu pod największym kątem.
- Strefy zwrotnikowe: Ciepłe, ale już nie tak bardzo jak strefa równikowa.
- Strefy umiarkowane: Charakteryzują się zmiennymi temperaturami i wyraźnymi porami roku.
- Strefy okołobiegunowe: Najzimniejsze, gdzie Słońce świeci pod bardzo małym kątem lub wcale.
Granice tych stref wyznaczają zwrotniki i koła podbiegunowe (66°34′ N i 66°34′ S). Pamiętaj, że to uproszczony podział, a klimat w danym miejscu zależy od wielu czynników, nie tylko od strefy oświetlenia.
Czas słoneczny i strefy czasowe
Czas słoneczny to czas, który zależy od położenia Słońca na niebie. W danym momencie na różnych południkach jest inna godzina słoneczna. Kiedy u nas jest południe, w innym miejscu na Ziemi może być wschód lub zachód Słońca.
Żeby uporządkować te różnice, wprowadzono strefy czasowe. Ziemia została podzielona na 24 strefy, każda o szerokości 15 stopni długości geograficznej. W obrębie jednej strefy obowiązuje ten sam czas. Polska znajduje się w strefie czasu środkowoeuropejskiego (CET), czyli UTC+1 (Universal Time Coordinated plus 1 godzina).
Oznacza to, że jeśli w Londynie (UTC 0) jest godzina 12:00, to w Polsce jest godzina 13:00. Pamiętaj o zmianach czasu na letni i zimowy. W czasie letnim przesuwamy zegarki o godzinę do przodu, więc wtedy w Polsce jest UTC+2.
Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz zagadnienia związane z ruchem obrotowym i obiegowym Ziemi, strefami oświetlenia i czasem. Powodzenia na sprawdzianie!
